دنیا در جستجوی اکثیر حیات/ بشر در یک قدمی موفقیت تاریخی

واکسن ها معمولاً قبل از رسیدن به مراحل کارآزمایی بالینی به سالها تحقیق و آزمایش نیاز دارند، اما در شرایط بحرانی حال حاضر، دانشمندان در حال رقابت برای تولید واکسن ویروس کرونا تا سال آینده هستند. اولین آزمایشات ایمنی واکسن بر روی انسان در ماه مارس آغاز شد و اکنون ۱۳ آزمایش به مراحل نهایی آزمایش رسیده اند. برخی از آزمایشات با شکست روبرو شدند و برخی دیگر توانستند تحریک سیستم ایمنی بدن برای تولید آنتی بادی موثر علیه ویروس موفق شوند.

مراحل تست واکسن شامل مرحله آزمایش پیش بالینی است که دانشمندان واکسن جدید را بر روی سلول ها آزمایش می کنند و سپس آن را به حیواناتی مانند موش یا میمون می دهند تا ببینند آیا پاسخ ایمنی ایجاد می کند یا خیر؟ تاکنون ۸۷ واکسن پیش بالینی را پشت سر گذاشته است.

پس از آن سه فاز کارآزمایی بالینی آغاز می شود که در فاز ۱ آزمایشات ایمنی و دوز و همچنین تأیید تحریک سیستم ایمنی بر روی تعداد کمی از افراد آزمایش می شود. مرحله ۲ آزمایشات گسترده است و دانشمندان این واکسن را به صدها نفر می دهند و بیشتر ایمنی و توانایی واکسن را در تحریک سیستم ایمنی بدن آزمایش می کنند.

فاز ۳ کارآزمایی کارآمد است و دانشمندان این واکسن را به هزاران نفر می دهند و در مقایسه با داوطلبانی که دارونما دریافت کرده اند بررسی ها را انجام می دهند. آزمایشات فاز ۳ به اندازه کافی بزرگ هستند و شواهدی از عوارض جانبی نسبتاً نادر را که ممکن است در مطالعات قبلی از دست رفته باشد، نشان دهد. پس از عبور موفقیت آمیز دارو در این سه فاز در نهایت واکسن مجوز را از سازمان غذا و دارو کسب و تولید انبوه آغاز می شود.

واکسن فایزر

از دو هفته پیش خبر موفقیت آمیز بودن چند واکسن کرونا امید تازه ای برای رهایی از شر این بیماری مرموز ایجاد کرد. نهم نوامبر (۱۹ آبان) شرکت آمریکایی فایزر که با همکاری شرکت آلمانی بایون تک مرحله آخر کارآزمایی بالینی را پشت سر گذارده، از موفقیت ۹۰ درصدی این واکسن خبر داد و اعلام کرد این واکسن بر روی ۴۳ هزار نفر آزمایش شده است. سازندگان درصدد گرفتن مجوز اضطراری برای استفاده در آمریکا در چند هفته آینده هستند و تاکنون آمریکا، اتحادیه اروپا، بریتانیا، کانادا و ژاپن مشتریان این واکسن هستند.

دریافت واکسن فایزر از کارخانه تا مردم چالش اساسی این شرکت است، چراکه واکسن فایزر بر اساس mRNA است و در حالت یخ زده موثر باقی می ماند. به همین دلیل واکسن باید تا دمای منفی ۷۰ درجه سانتی گراد نگهداری شود. فایزر در حال ساخت جعبه هایی است که هنگام حمل واکسن ها را سرد نگه می دارد. به علاوه، مانند بیشتر واکسنهایی که در حال حاضر تحت آزمایش هستند، به دو دوز نیاز است و اطمینان از بازگشت افراد بعد از سه هفته برای تزریق دوم، پیچیدگی بعدی در توزیع واکسن است.

واکسن مدرنا

چند روز پس از آن نیز شرکت مدرنا در ۱۶ نوامبر (۲۶ آبان) از موفقیت ۹۴.۵ درصدی واکسن خود خبر داد که این واکسن بر روی ۳۰ هزار نفر از مردم آمریکا آزمایش شده است. این شرکت از ژانویه گذشته مراحل اولیه این واکسن را آغاز و در ماه مارس اولین آزمایش انسانی آن انجام شد و اکنون آمریکا، اتحادیه اروپا ژاپن و کانادا خواهان این واکسن هستند.

واکسن مدرنا مبتنی بر RNA پیام رسان (mRNA)  است و شامل دستورالعمل های ژنتیکی برای ساخت پروتئین ویروس کرونا است که به نام اسپایک شناخته می شود. هنگام تزریق به سلول ها، واکسن باعث ایجاد پروتئین های اسپایک می شود و سپس در بدن آزاد و پاسخ سیستم ایمنی بدن را تحریک می کند. واکسن مدرنا نیاز به تامین سرمای منفی ۲۰ درجه سانتی گراد دارد.

واکسن آکسفورد

چند روز گذشته، آکسفورد نیز از موفقیت ۷۰ درصدی واکسن خود خبر داد که تا ۹۰ درصد نیز قابل ارتقا است. پانزده کشور درخواست خرید این واکسن را داشته اند. شرکت انگلیسی-سوئدی AstraZeneca و دانشگاه آکسفورد واکسنی مبتنی بر آدنو ویروس شامپانزه تولید کردند. ۲۳ نوامبر (۳ آذر)، آنها اعلام کردند که با تجزیه و تحلیل مقدماتی فاز ۳، مشخص شد که این واکسن بسته به مقدار مصرف، تا ۹۰ درصد موثر است.

این واکسن باعث افزایش آنتی بادی علیه ویروس کرونا و همچنین سایر سیستم های ایمنی می شود. آزمایشات فاز ۲/۳ را در انگلستان و هند آغاز کرد و AstraZeneca آزمایشات فاز ۳ را در برزیل، آفریقای جنوبی و ایالات متحده ارائه کرد. مراحل کارآزمایی بالینی واکسن آکسفورد در ششم سپتامبر پس از ایجاد نوعی التهاب در یکی از داوطلبان مدتی متوقف شد و زمانی که یک نفر در برزیل در اثر کووید فوت کرد بررسی ها بر روی این واکسن بیشتر شد.

تجزیه و تحلیل اولیه نشان داد که واکسن فقط موارد Covid-۱۹ با علائم را کاهش نمی دهد و تعداد موارد بدون علامت را نیز کاهش داد. این یافته ممکن است به این معنی باشد که واکسن در کاهش انتقال ویروس از شخصی به فرد دیگر مناسب است. مزیت دیگر واکسن این است که می توان آن را در یخچال نگهداری کرد، برخلاف واکسن های فایزر و مدرنا که باید منجمد شوند.

دیگر واکسن های موفق کووید ۱۹

چین و روسیه نیز از کشورهای پیشتاز ساخت واکسن کرونا هستند که شرکت سینوفارم چین اعلام کرد ۲ واکسن را به حدود یک میلیون نفر تزریق کرده و عوارضی مشاهده نشده است، اگرچه چین هنوز داده های کارآزمایی بالینی خود را منتشر نکرده است، با این حال ۵ شرکت مختلف در چین در حال ساخت واکسن هستند.

روسیه ۲۰ نوامبر (۳۰ آبان) از آغاز تولید انبوه واکسن دوم خود به نام « ابی واک کرونا» خبر داد و این درحالی است که واکسن نخست روسیه به نام اسپوتیک پیش از این رونمایی شده بود. دولت روسیه همچنین اعلام کرده واکسن سومی که استنشاقی است در راه دارد.

در جولای، تولیدکننده واکسن هندی زیدوس کادیلا، آزمایش واکسن مبتنی بر DNA را که توسط وصله پوستی تحویل شده، آغاز کرد. آنها فاز ۲ را در ۶ آگوست آغاز کردند و در نظر دارند فاز ۳ را در دسامبر آغاز کنند.

شرکت داروسازی کیوروک (CureVac) مراحل ساخت دیگر واکسن ضد کرونا را در ماه جولای با ورود به فاز اول انجام داده است و انتظار می رود تا پایان ۲۰۲۰ فاز سوم آزمایش ها به اتمام برسد. برخلاف واکسن های فایزر و مدرنا که مبنتی بر mRNA است، واکسن این شرکت در دمای پایین تر نیز قابل نگهداری است.

 مجوز آزمایش انسانی واکسن ایرانی کووید ۱۹صادر شد

سعید نمکی- وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز از فعالیت موفق چهار شرکت ایرانی برای تولید واکسن کرونا خبر داد و گفت مجوز آزمایش انسانی این واکسن صادر شد.

همچنین مدیر گروه تحقیقات ویروس‌شناسی انستیتو پاستور نیز اظهار کرده که ایران با تکیه بر دانش و تجربه طولانی خود در ساخت واکسن، در زمینه تولید واکسن کووید-۱۹ به دستاوردهای خوبی رسیده است و به احتمال قوی، واکسن ایرانی کرونا تا تابستان سال آینده وارد بازار می شود.

به گزارش ایسنا، همانطور که گفته شد بیش از ۷۰ شرکت داروسازی درگیر مراحل مختلف کارآزمایی بالینی برای ساخت واکسن کووید ۱۹ هستند و ۶ شرکت، موفقیت بیشتری در این زمینه کسب کرده و بیشتر از دیگر واکسن های درحال ساخت، به مرحله تولید انبوه نزدیک شده اند. حالا با گذشت یک سال از درگیری جهان با این ویروس مرموز و ناشناخته امید برای رسیدن به واکسن و رهایی از شر این بیماری همچنان قوت دارد.

در حال حاضر از میان سه شرکتی که از دیگر رقبای خود جلوتر هستند، واکسن آکسفورد مزیت های بهتری از جمله نگهداری در دمای یخچال و هزینه کمتر برخوردار است که فعلا از دو رقیب دیگرش یعنی فایزر و مدرنا مقرون به صرفه تر است؛ با این حال باید منتظر ماند و دید کدامیک از شرکت ها در تولید داروی این بیماری عالم گیر موفق شده و زودتر از بقیه می توانند جهان را از شر این پاندمی نجات بخشند؟