آمارهای رسمی کشور حاکی از آن است شمار مبتلایان به بیماری دیابت یا همان قند خون بالا، به نقطه‌ای رسیده است که اگر نگوییم امروز، حداقل در آینده‌ای بسیار نزدیک میتواند یکی از بزرگترین دل‌مشغولی‌های نظام بهداشتی و درمانی باشد و سونامی دیابت در کشور به راه می افتد.
نازنین دادور، خبرگزاری دانا، سرویس سلامت و سبک نزدگی؛ یکی از بیماری‌‌هایی که کیفیت زندگی شمار زیادی از افراد جهان را تحت تأثیر خود قرار داده، دیابت است؛ در سال 2019 میلادی 463 میلیون بزرگسال (1 نفر در هر 11 نفر) مبتلا به دیابت بوده‌‌اند و در ایران نیز حدود 11 درصد بزرگسالان بالای 25 سال به بیماری دیابت مبتلا هستند که تقریباً معادل 5.5 میلیون نفر در سراسر کشور است.
دیابت بیماری مزمنی است که سه نوع عمده دارد؛ دیابت نوع یک، دیابت نوع دو و دیابت بارداری.
دیابت نوع یک
انسولین هورمونی است که نقش اصلی آن، تنظیم قند خون بدن است. دیابت نوع یک، زمانی رخ میدهد که سلول‌‌های پانکراس هیچ انسولینی ترشح نکنند؛ علت اصلی بروز این نوع دیابت هنوز به طور دقیق مشخص نیست اما متخصصان، دلیل ابتلا به دیابت نوع یک را داشتن زمینه ابتلا، وجود اختلال در سیستم ایمنی بدن و برخی ویروس‌‌ها عنوان می‌‌کنند.
دیابت نوع دو
در دیابت نوع دو، ممکن است ترشح انسولین به مقدار کافی نباشد یا سلول‌‌های بدن نسبت به انسولین، مقاوم شوند و درنتیجه انسولین کارایی لازم را در بدن نداشته باشد؛ حدود 90 درصد دیابتی‌‌ها مبتلا به این نوع دیابت‌‌اند و در این افراد، خودمراقبتی، تغذیه سالم، پیشگیری از بروز عوارض بیماری و استفاده از داروها یا انسولین تزریقی برای درمان بیماران امری مهم و حیاتی است و در مراحل اولیه بیماری نیز تغییر سبک زندگی میتواند باعث کنترل قند خون و تا حد زیادی بهبودی بیماری شود.
دیابت بارداری
حدود سه تا پنج درصد خانم‌های باردار، به خصوص در اواخر دوران حاملگی، به دیابت مبتلا میشوند. اگرچه در بسیاری از موارد، بعد از زایمان و به دنیا آمدن نوزاد، این نوع دیابت از بین می‌رود اما ممکن است در بارداری بعدی، مجدداً ظاهر شود و بسیاری از زنانی که در دوران بارداری به دیابت مبتلا میشوند ممکن است در آینده و به طور دائمی به این بیماری مبتلا شوند بنابراین لزوم آموزش برای خودمراقبتی و اصلاح سبک زندگی برای جلوگیری از بروز این نوع دیابت در بارداری و پیشگیری از پیشرفت بیماری و عوارض آن، اهمیت ویژه‌‌ای دارد.
وضعیت نگران کننده آمارها در ایران
دکتر افشین استوار مدیرکل وقت دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت آبان‌ماه سال گذشته، شمار مبتلایان به دیابت را ۵.۵ میلیون نفر اعلام کرد و همزمان هشدار داد که هنوز ۲۵ درصد از مبتلایان، از بیماری خود خبر ندارند!
به این ترتیب بدون محاسبه کسانی که نسبت به ابتلای خود ناآگاهند، حدود ۱۱ درصد جمعیت بزرگسال بالای ۲۵ سال کشور به دیابت مبتلا هستند. وی این را هم گفت که متأسفانه علاوه بر شیوع بالای بیماری، روند شیوع هم روند افزایشی است.
مقایسه آمار ۲۰ سال پیش دیابت در ایران نشان میدهد این بیماری در مدت یاد شده، رشد فزاینده‌ای داشته است. برای مقایسه تنها کافی است داده‌های منتشر شده سال ۱۳۸۰ را در مجله معتبر «دیابت و متابولیسم ایران» (با عنوان قبلی مجله دیابت و لیپید ایران) در نظر بگیریم و آن را با اوضاع امروز بسنجیم؛ نتایج پژوهشی با عنوان «همه‌گیری‌شناسی دیابت در ایران» که در شماره پاییز و زمستان ۱۳۸۰ مجله یادشده منتشر شد نشان میدهد دو دهه پیش، جمعیت دیابتی‌های ایران حدود ۱.۵ میلیون نفر بوده، حال آنکه این رقم اکنون حداقل به ۵.۵ میلیون نفر رسیده است.
جمعیت امروز ایران حدود ۸۴ میلیون نفر است و جمعیت سال ۸۰ نزدیک به ۶۵ میلیون نفر بود؛ به این ترتیب در ۲۰ سال، حداقل ۴ میلیون نفر به شمار دیابتی‌های ایران افزوده شده است؛ در واقع میزان مبتلایان دیابت در این سال‌ها، حداقل ۳ و ۶ برابر شده در حالی‌که جمعیت کشور حتی دو برابر هم افزایش نیافته است.
اما آخرین و معتبرترین پژوهش کشوری نشان میدهد شمار دیابتی‌های کشور، نه ۱۱ درصد که ۱۵ درصد جمعیت بزرگسال است. پژوهش گسترده پژوهشکده «بیماری‌های گوارش و کبد» دانشگاه علوم پزشکی تهران که از نتایج «بزرگترین مطالعه ملی شیوع دیابت و پیش‌دیابت و عوامل خطر آن» اخذ شده، نشان میدهد ۲۵ درصد بزرگسالان ایرانی در مرحله پیش دیابت و ۱۵ درصد مبتلا به آن هستند.
نتایج این پژوهش بزرگ با مطالعه روی ۱۶۴ هزار فرد بزرگسال ایرانی در قالب مقاله‌ای علمی در اکتبر ۲۰۲۱ در مجله معتبر بین‌المللی «Diabetes Therapy» منتشر شد. براساس داده‌های منتشر شده در این مقاله، می‌توان نتیجه گرفت که جمعیت دیابتی‌های ایران (بدون احتساب کودکان و نوجوانان دیابتی)، حداقل ۷.۵ میلیون نفر است نه ۵.۵ میلیون! موضوعی که دکتر محمد ابراهیم خمسه (نویسنده اول مقاله یادشده) نیز تائید می‌کند نتایج مطالعه ملی کنونی نشان داده شیوع دیابت به طور قابل توجهی بالاتر از پیش‌بینی‌های جهانی در ایران در دهه‌های گذشته بوده و نتایج مطالعه نیز، این نگرانی را اثبات می‌کند.
با مشخص شدن میزان حیرت‌انگیز دیابت در ایران، وقت آن است که دست بجنبانیم و کاری کنیم تا حداقل از پیامدهای گسترده کلیوی، قلبی و عروقی، چشمی، پوستی و ... آن بکاهیم. توجه داشته باشیم این شیوع فزاینده، در آینده‌ای نزدیک خسارات مالی، انسانی و سرمایه‌ای فراوانی را به مردم و نظام درمانی کشور وارد خواهد کرد زیرا دیابت را «پرهزینه‌ترین بیماری غیرواگیر در سراسر دنیا» می‌شناسند و بیش از ۴ میلیون نفر سالانه به علت دیابت و عوارض آن، جان خود را از دست می‌دهند.
از آن سو اگر به یاد بیاوریم که مبتلایان به دیابت در همه‌گیری کرونا، چه سختی‌های افزوده‌ای را نسبت به دیگر افراد متحمل شدند، اهمیت و خطر رشد این بیماری را بیشتر و بهتر درک خواهیم کرد؛ به طور نمونه، همه ما به یاد داریم که در ماه‌های گذشته بارها اعلام شد بیماران دیابتی در معرض ابتلا به انواع شدیدتر کرونا هستند و در صورت ابتلا به کرونا، احتمال اینکه انواع شدیدتر بیماری را تجربه کنند، بالاتر است و احتمال فوت در مبتلایانی که دیابت کنترل نشده دارند، بسیار بیشتر است.
زنگ خطر بیماری دیابت مدت‌هاست به صدا درآمده و اکنون مشخص شده بلندتر ار آن است که پیش از این می‌پنداشتیم؛ این هشداری است که همه مردم و مسئولان را به پیش بینی، اجرا و بررسی مداوم برنامه‌های مراقبتی و بهداشتی برای این بیماری فرا می‌خواند؛ درباره این موضوع همزمان با هفته ملی دیابت در ایران بیشتر خواهیم نوشت.
