با کلمات به جنگ با کودکان نروید / سرزنش روح فرزندتان را می کشد

نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس سبک زندگی؛ زیاده‌روی در سرزنش باعث ازبین‌رفتن ارزش و اعتبار این روش می‌شود و کودک به آن عادت می‌نماید. در این صورت عملاً سرزنش کردن نه‌تنها هیچ فایده‌ای نخواهد داشت، بلکه با آسیب همراه خواهد بود و والدین نمی‌توانند از این طریق به تربیت درستی در مورد فرزند برسند.

اگر ملامت و سرزنش بجا و به هنگام استفاده شود، برخلاف تحقیر، یکی از روش‌های مؤثر در تربیت است و از آن می‌توان به‌عنوان یک روش درست تربیتی استفاده کرد. حضرت علی علیه‌السلام در این مورد می‌فرمایند: قد ینجع الملام.[1] گاه است که سرزنش، کارگر و سودمند باشد.

البته نکته بسیار مهم که نباید فراموش شود این است که این روش همواره باید با رعایت شرایط و ضوابط خاص خود به کار گرفته شود. در غیر این صورت این روش آسیب‌زا خواهد بود. به‌عنوان‌مثال در موارد زیر، سرزنش با آسیب همراه خواهد بود و توصیه مؤکد به ترک آن است.

اگر در به‌کارگیری از سرزنش زیاده‌روی شود، قطعاً با آسیب همراه خواهد بود؛ زیرا باعث افزایش لجاجت کودک می‌گردد. حضرت علی علیه‌السلام در این مورد می‌فرمایند: الإفراط فی الملامة یشب نار اللجاجة. زیاده‌روی در ملامت و سرزنش، آتش لجاجت را برافروزد.[2]

همچنین در احادیث دیگر آمده است: من کثر لؤمه کثر عاره. کسی که سرزنش او بسیار شود، عیب و ننگ او بسیار گردد.[3]

همچنین زیاده‌روی در سرزنش باعث ازبین‌رفتن ارزش و اعتبار این روش می‌شود و کودک به آن عادت می‌نماید. در این صورت عملاً سرزنش کردن نه‌تنها هیچ فایده‌ای نخواهد داشت، بلکه با آسیب همراه خواهد بود و والدین نمی‌توانند از این طریق به تربیت درستی در مورد فرزند برسند.

حضرت علی علیه‌السلام در این مورد می‌فرمایند: ... و إیاک‏ أن‏ تکرّر العتب‏ فإنّ‏ ذلک یغری بالذّنب و یهوّن العتب. بپرهیز از اینکه عتاب و سرزنش را تکرار کنی که این کار شخص نکوهش شده را بر گناه حریص گرداند و عتاب و سرزنش را سبک و بی‌ارزش کند .[4]

سرزنش کردن کودکان دارای آثار مخربی است که می تواند از لحاظ روحی و روانی آن ها را تحت تاثیر قرار دهد در این عمل هیچ نقطه مثبتی وجود ندارد و با توجه به آثار شومی که می تواند بر روی دیگران داشته باشد آسیب های روانی زیادی را به کودکان وارد می کند.

این کار موجب می شود تا اعتماد به نفس پایین بیاید همچنین کم رویی و خجالت نیز از دیگر آثاری است که می تواند بر روی این فرزندان داشته باشد این رفتار از سوی والدین با نشانه های مختلفی همراه است که در این بخش می توانیم به آن ها اشاره کنیم.

برخی از والدین نیز دارای رفتارهای خشن هستند و این رفتار موجب می شود تا فرزندان آن ها نیز تحت تاثیر قرار بگیرند بنابراین می توان گفت نقش پدر و مادر در تربیت فرزندان بسیار با اهمیت است باید در این مورد توجه داشته باشید که برخی از والدین به این رفتارهای اشتباه خود آگاه هستند اما نمی توانند به شیوه ای صحیح این نوع از رفتارها را تغییر دهند.

آثار سرزنش کردن کودک چیست؟

این رفتار می تواند به علت های مختلفی روی دهد اما به هر دلیلی باشد می تواند آثار منفی بر روی فرزندان دشته باشد بنابراین والدین باید از بروز آن خودداری کنند شیوه های جایگزینی دیگری نیز وجود دارند که می تواند برای برخورد با رفتارهای نادرست کودکان جایگزین شوند به عنوان مثال می توانید رفتارهای اصلاحی را برای فرزندان خود با استفاده از تذکرهای مثبت انجام دهید.

با تذکر دادن مثبت هم می تواند کودک خود را متوجه امر کنید و هم می توانید رفتارهای او را به شکل اصولی تری اصلاح کنید. باید توجه داشته باشید که فرزند شما صرفا دارای رفتارهای منفی و مخرب نیست بلکه او می تواند رفتارهای مثبت و سازنده ای نیز داشته باشد بنابراین شما والدین باید عینک بدبینی خود را بردارید تا از این طریق بتوانید به ویژگی های مثبت فرزند خود پی ببرید.

تمسخر و سرزنش کودکان و نوجوانان در حضور اقوام و «آزار خاموش» آنها

یک روانشناس با اشاره به تمسخر و سرزنش فرزندان از سوی والدین و در حضور اقوام و آشنایان، گفت: مسخره کردن کودکان و نوجوانان توسط والدین و در حضور اقوام و آشنایان اگرچه با هدف شوخی و خنده نیز باشد اما نوعی آزار روانی محسوب می‌شود که آن را آزار خاموش نیز می‌نامند.

شبنم طلوعی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: گاهی والدین تصور می‌کنند با طعنه زدن و یا متلک انداختن به کودک و نوجوان می‌توانند او را به انجام کاری وادار کنند اما این روش به هیچ وجه جواب نمی‌دهد بلکه شاید برعکس باعث شود فرزند در مقابل نظر و گفته والدین بایستد و حرفی بزند که موجب ناراحتی بیشتر والدین شود و اینگونه والدین و فرزند در یک دور باطل قرار گیرید.

این روانشناس با تاکید بر اینکه والدین اگر انتظار احترام از سوی کودک و نوجوان را دارند باید خودشان هم به کودک و نوجوان احترام بگذارند، ادامه داد: نوجوانی که در محیط ناسالمی قرار گیرد که درآن دیگران او را تمسخر می‌کنند دنیای متفاوتی را تجربه خواهد کرد، چراکه نوجوانان به خودی خود با بحران هویت یابی و زودرنج بودن درگیر هستند و در این بین اگر والدین نیز در حضور اقوام آنها را تمسخر کنند این درگیری بیشتر هم می‌شود، از این رو والدین باید در انتخاب نوع کلمات و جملات خود دقت کنند.

وی تحقیر کردن، فحش دادن، مقایسه کردن، به رخ کشیدن، تمسخر کردن، صحبت کردن درباره نقاط ضعف و منفی نوجوان در حضور دیگران، القاء حس ناامنی به نوجوان و محدود کردن او را از جمله مصادیق آزار روانی نوجوان عنوان کرد و افزود: حتی در مواقعی که کودک یا نوجوان مورد تمسخر یا سخنان نیش دار از سوی هم‌سالان قرار گرفت والدین باید او را حمایت کنند و در حد درکش به او توضیح دهند که چینن کاری نشان دهنده نقطه ضعف دیگری و نه او است.

طلوعی در پایان سخنانش به والدین توصیه کرد: والدینی که تحمل اشتباهات کودک و نوجوان خود را ندارند و یا با انجام هر اشتباهی از سوی فرزندان آنها را دائما سرزنش می‌کنند، یا در حضور دیگران آنها را نقد و تمسخر می‌کنند و بر این باور هستند که اگر کودک و نوجوان از این رفتار والدین ناراحت شود مشکل از زودرنجی او است چراکه هدف والدین شادی و خنده و نه تمسخر فرزندان بوده، در واقع ترس از اشتباه و تنبیه شدن را در کودک و نوجوان خود تقویت می‌کنند. اینگونه به مرور زمان کودک و نوجوان به این باور می‌رسد که ساکت و منفعل بودن بهتر از انجام کارهایی است که ممکن است آنها را در معرض انتقاد و سرزنش و تمسخر قرار دهد و در نهایت کم رویی و خجالتی بودن کودک و نوجوان ماحصل این رفتار والدین است.

به گفته این روانشناس، چنین رفتارهایی از سوی والدین همچنین می‌تواند منجر به ایجاد افسردگی، خشونت، جرم و جنایت در کودک و نوجوان نیز شود.