به گزارش پایگاه خبری دانا در حالی که اضطراب و دلهره، سراسر «مدینه» را فرا گرفته بود، یاران پیامبر- صلی الله علیه و آله -، با دیدگانی اشکبار و دلهایی آکنده از اندوه، دور خانه پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ گرد آمده بودند تا از سرانجام بیماری پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ آگاه شوند. گزارشهایی که از داخل خانه به بیرون میرسید، از وخامت وضع مزاجی آن حضرت، حکایت میکرد و هر نوع امید بهبودی را از بین میبرد.
گروهی از یاران آن حضرت، علاقهمند بودند که از نزدیک رهبر عالیقدر خود را زیارت کنند، ولی وخامت وضع پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ اجازه نمیداد در اتاقی که حضرت در آن بستری شده بود، جز اهل بیت وی، کسی رفت و آمد کند.
دختر گرامی و یگانه یادگار پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ، فاطمه ـ علیها السلام ـ در کنار بستر پدر بزرگوارش نشسته بود و بر چهره نورانی آن حضرت نظاره میکرد. ایشان مشاهده میکرد که عرق موت، بسان دانههای مروارید، از پیشانی و صورت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ سرازیر میشود. [۱]زهرای مرضیّه با دیدگانی اشک بار و اندوهگین، شعر زیر را که از سرودههای ابوطالب درباره پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ بود، زمزمه میکرد:
و ابیض یستسقی الغمام بوجهه ـ ثمال الیتامی عصمة للارامل؛ یعنی چهره روشنی که به احترام آن از ابر باران درخواست میشود، شخصیتی که پناهگاه یتیمان و نگهبان بیوه زنان است.
در این هنگام، پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ دیدگان خود را گشود و با صدای آهسته به دختر عزیزش فرمود: این شعری است که ابوطالب درباره من سروده است، ولی شایسته است به جای آن، این آیه را تلاوت کنید. وَ مَا مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَی أَعْقَابِکمْ وَمَن یَنقَلِبْ عَلَیَ عَقِبَیْهِ فَلَن یَضُرَّ اللّهَ شَیْئًا وَسَیَجْزِی اللّهُ الشَّاکرِینَ [۲]یعنی محمّد پیامبر خدا است و پیش از او پیامبرانی آمده اند و رفته اند. آیا هر گاه او فوت کند و یا کشته شود، به آیین گذشتگان خود باز میگردید؟ هر کس به آیین گذشتگان خود باز گردد، خدا را ضرر نمیرساند و خداوند، سپاس گزاران را پاداش میدهد. [۳]پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ با دختر خود سخن میگوید. تجربه نشان میدهد که عواطف در شخصیتهای بزرگ، بر اثر تراکم افکار و فعالیتهای زیاد، نسبت به فرزندان خود کم فروغ میشود. زیرا اهداف بزرگ و افکار جهانی، آن چنان آن را به خود مشغول میسازد که دیگر عاطفه و علاقه به فرزندان، مجالی برای بروز و ظهور خود نمییابد؛ ولی شخصیتهای بزرگ معنوی از این قاعده، مستثنی هستند. آنان با داشتن بزرگترین اهداف و ایدههای جهانی و مشاغل روز افزون، روح وسیع و بزرگی دارند که گرایش به یک قسمت، آنها را از قسمت دیگر باز نمیدارد.
علاقه پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ به یگانه فرزندش، از عالیترین تجلّی عواطف انسانی بود. [۴]تا آن جا که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ هیچ گاه بدون وداع و خداحافظی با دختر خود، به مسافرت نمیرفت و هنگام مراجعت از سفر، قبل از همه به دیدن زهرا ـ علیها السلام ـ میشتافت؛ در برابر همسران خود، از وی احترام شایستهای به عمل میآورد و به یاران خود میفرمود: «فاطمه پاره تن من است. خشنودی وی خشنودی من و خشم او خشم من است». [۵]دیدار حضرت زهرا ـ علیها السلام ـ پیامبر- صلی الله علیه و آله - را به یاد پاکترین و با عاطفه ترین، زنان جهان، حضرت خدیجه کبری ـ علیها السلام ـ میانداخت که در راه هدف مقدّس شوهر، به سختیهای عجیبی تن داد و ثروت و مکنت خود را در آن راه بذل کرد.
در تمام روزهایی که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ بستری بود، فاطمه ـ علیها السلام ـ در کنار بستر پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ نشسته و لحظهای از او دور نمیشد. ناگاه پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ به دختر خود اشاره کرد که با او سخن بگوید: زهرا ـ علیها السلام ـ قدری خم شد و سر را نزدیک پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ آورد. آن گاه پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ با دخترش به طور آهسته سخن گفت؛ کسانی که در کنار بستر آن حضرت بودند، از حقیقت گفتگوی آنها آگاه نشدند. وقتی سخن پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ به پایان رسید، زهرا ـ علیها السلام ـ به شدت گریست و سیلاب اشک از دیدگانش جاری شد. ولی مقارن همین وضع پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ بار دیگر به دخترش اشاره کرد و آهسته با وی سخن گفت: این بار حضرت زهرا ـ علیها السلام ـ خوشحال شد. وجود این دو حالت متضاد در دو وقت مقارن، حاضران را متعجب ساخت، آنان از زهرا ـ علیها السلام ـ خواستند که از حقیقت گفتار پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ آگاهشان سازد و علّت بروز این دو حالت مختلف را برای آنان روشن سازد. زهرا ـ علیها السلام ـ فرمود: من راز رسول خدا را فاش نمیکنم.
پس از درگذشت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ زهرا ـ علیها السلام ـ روی اصرار عایشه، آنان را از حقیقت ماجرا آگاه ساخت و فرمود: پدرم در نخستین بار، مرا از مرگ خود مطلع کرد و اظهار نموده که من از این بیماری، بهبودی نمییابم. برای همین جهت به من گریه و ناله دست داد، ولی بار دیگر به من فرمود که تو نخستین کسی هستی که از اهل بیت من، به من ملحق میشوی. این خبر مرا خوشحال کرد و فهمیدم که پس از اندکی به پدرم ملحق میشوم. [۶]از ابن عباس روایت شده است که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ هنگام بیماری لحظهای بیهوش گردید، در آن هنگام در خانه کوبیده شد. حضرت فاطمه ـ علیها السلام ـ فرمود: کیستی؟ کوبنده در گفت: مرد غریبی هستم، آمده ام از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ پرسشی کنم. آیا اجازه میدهید به محضرش برسم؟
فاطمه ـ علیها السلام ـ فرمود: بازگرد، خدا تو را بیامرزد. اکنون پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ بیمار است. آن شخص غریب رفت و پس از لحظهای باز آمد و در خانه را کوبید و گفت: مرد غریبی است که از پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ اجازه ورود میطلبد، آیا به غریبان اجازه ورود میدهید؟
در این هنگام رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ به هوش آمد و فرمود: فاطمه جان! آیا میدانی این شخص کیست؟ این کسی است که جمعیتها را پراکنده میکند. این فرشته مرگ (عزرائیل) است. به خدا سوگند قبل از من از کسی اجازه نگرفته و پس از من هم از احدی اجازه نمیگیرد. به خاطر مقام ارجمندی که در پیشگاه خداوند دارم، از من اجازه میطلبد، به او اجازه ورود بده.
فاطمه ـ علیها السلام ـ به او فرمود: داخل شو، خدا تو را بیامرزد. عزرائیل مانند نسیم ملایمی وارد خانه پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ شد و گفت: «السلام علی اهل بیت رسول الله؛ سلام بر خاندان رسول خدا». [۷]خداوند متعال تو را سلام میرساند و فرمان داده است تا بی اجازه تو قبض روح نکنم.
پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: از تو درخواستی دارم، منتظر بمان تا جبرئیل نیز حاضر شود.
در این هنگام جبرئیل به حضور پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ رسید، حضرت فرمود: در چنین موقعیتی مرا تنها گذاشتی.
جبرئیل عرض کرد: بشارت باد که تو را مژده آورده ام.
حضرت پرسید: آن مژده کدام است؟
جبرئیل عرض کرد: آتش جهنم به مناسبت ورود تو به بهشت خاموش شده است و بهشت آراسته شده و حوریان سیاه چشم، صف در صف ایستاده اند و فرشتگان، قدوم روح تو را ستایش میگویند.
حضرت فرمود: چه نیکوست! آیا سخن دیگری دارید؟
جبرئیل عرض کرد: بهشت بر پیامبران، پیش از ورود تو حرام است.
حضرت فرمود: بشارت مرا افزون کن. عرض کرد: خداوند به تو آن داده که به هیچ پیامبری نداده است و آن حوض کوثر و مقام پسندیده و شفاعت امّت است که تنها مخصوص توست. حضرت فرمود: از شنیدن این بشارت، دلم آرام شد و احساس رضایت میکنم.ای ملک الموت! نزدیک بیا و قبض روحم کن. [۸]آن حضرت در آخرین روزهای بیماری خود، نماز و رعایت حال بردگان را زیاد سفارش میکرد و میفرمود: با بردگان به نیکی رفتار کنید و در خوراک و پوشاک آنها دقت نمایید و با آنان به نرمی سخن بگویید و حسن معاشرت را پیشه خود سازید.
در آخرین لحظههای زندگی، چشمان خود را باز کرد و گفت: برادرم را صدا بزنید تا بیاید در کنار بستر من بنشیند. همه فهمیدند مقصودش علی ـ علیه السلام ـ است. علی ـ علیه السلام ـ در کنار بستر آن حضرت نشست، ولی احساس کرد که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ میخواهد از بستر برخیزد. علی ـ علیه السلام ـ آن بزرگوار را از بستر بلند کرد و به سینه خود تکیه داد.
چیزی نگذشت که علائم احتضار در وجود شریف پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ پدید آمد، آن حضرت در آغوش علی ـ علیه السلام ـ جان به جان آفرین تسلیم کرد. [۹]امیرمومنان – علیه السلام - در یکی از خطبههای خود به این مطلب تصریح کرده و میفرماید: «و لقد قبض رسول الله و ان رأسه لعلی صدری... و لقد ولیت غسله و الملائکة اعوانی»؛ [۱۰]یعنی پیامبر خدا در حالی که سر او بر سینه من بود، قبض روح شد من در حالی که فرشتگان مرا یاری و کمک میکردند، ایشان را غسل دادم.
گروهی از محدّثین نقل میکنند که آخرین جملهای که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ درآخرین لحظات زندگی خود فرمود، جمله: «لا، مع الرّفیق الاعلی» بوده است. گویا فرشته وحی (جبرئیل) او را در موقع قبض روح، مخیّر ساخته است که بهبودی یابد و بار دیگر به این جهان باز گردد؛ و یا پیک الهی (عزرائیل) روح او را قبض کند و به سرای دیگر بشتابد. وی با گفتن جمله مزبور، به پیک الهی رسانیده است که میخواهد به سرای دیگر بشتابد و با کسانی که در آیه زیر به آنها اشاره شده، به سر ببرد: وَمَن یُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِک مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَئِک رَفِیقًا [۱۱]؛ یعنی کسانی که از خدا و رسولش اطاعت کنند، با کسانی هستند که خداوند به آنها نعمت بخشیده؛ از پیامبران و و صدّیقان و شهیدان و صالحان و اینها چه نیکو دوستان و رفیقانی هستند.
پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ این جمله را (لا مع الرّفیق الاعلی) فرمود و دیدگان و لبهای وی روی هم افتاد. [۱۲]پی نوشت ها:
[۱]. سبحانی، جعفر، فروغ ابدیّت، قم، نشر دانش اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۶۳. ش، ج ۲، ص ۵۰۳.
[۲]. سوره آل عمران، آیه ۱۴۴.
[۳]. مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، ترجمه رسولی محلاتی، سید هاشم، تهران، انتشارات علمیّه اسلامیّه، چاپ دوم، ۱۳۴۶ ش، ج اول، ص ۱۷۶ ـ ۱۷۷.
[۴]. سبحانی، پیشین، ج ۲، ص ۵۰۴.
[۵]. ربانی خلخالی، علی، زن از دیدگاه اسلام، قم، انتشارات قرآن، چاپ اول، ۱۳۹۹. ق، ص ۱۶ به نقل از: بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ج ۲، ص۱۲۰.
[۶]. ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، داربیروت للطباعة و النشر، چاپ اول، ۱۴۰۵. ق، ج ۲، ص ۲۴۷ ـ ۲۴۸؛ ابن اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج ۲، ص ۳۲۳.
[۷]. محمدی اشتهاردی، محمد، سوگنامه آل محمد- صلی الله علیه و آله -، قم، انتشارات ناصر، چاپ اول، ۱۳۷۹ش، ص۱۸ـ۱۹ به نقل از: قمی، عباس، الانوار البهیة، ص۱۶ـ۱۷؛ همو، کحل البصر، ص۱۹۲.
[۸]. اولیایی، سید نبی الدین، تاریخ انبیاء (قصص قرآن)، با مقدمه دکتر خلخالی، سید کاظم، تهران، نشر محمد، چاپ سوم، ۱۳۶۴ش، ص۷۲۰.
[۹]. ابن سعد، پیشین، ج ۲، ص ۲۶۳.
[۱۰]. سبحانی، پیشین، ص ۵۰۷ به نقل از نهج البلاغه.
[۱۱]. سوره نساء، آیه ۶۹.
[۱۲]. ابن هشام، عبد الملک، السیرة النبویه، قم، انتشارات ایران، چاپ اول، ۱۳۶۳ش، ج ۴، ص ۳۰۵؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۹۰. ق، ص۱۳۷.
منبع: اندیشه قم