مشکل بزرگی یا هایپرپلازی پروستات چیست و چگونه درمان می شود؟

نگار خلیلی، پایگاه خبری دانا، سرویس سلامت و سبک زندگی؛ غده پروستات با افزایش سن به آرامی بزرگتر می شود. بیش از نیمی از مردان بالای 60 سال دارای این بیماری هستند که به آن هایپرپلازی (بزرگی ) خوش خیم پروستات (BPH) نیز گفته می شود. برخی از مردان علائم دارند و برخی دیگر این علائم را ندارند. علل دقیق ناشناخته است، اما یک چیز مطمئن است: BPH سرطان نیست و منجر به سرطان نمی شود. پروستات در زیر مثانه قرار می گیرد و مایعی برای مایع منی تولید می کند.

علائم بزرگی پروستات

1. نیاز مکرر به ادرار کردن

آیا این روزها باید بیشتر ادرار می کنید؟ به خصوص در شب، زمانی که سعی می کنید بخوابید؟ این یک علامت رایج BPH است. زمانی اتفاق می افتد که پروستات در حال رشد به مجرای ادرار، ( لوله ای که ادرار را از بدن شما خارج می کند) فشار می آورد. مثانه باید منقبض شود تا ادرار خارج شود. در نتیجه، مثانه تحت فشار پروستات قرار می گیرد ، شروع به منقبض شدن می کند و در نتیجه حتی زمانی که فقط مقدار کمی ادرار داشته باشد، بیشتر به دفع ادرار تمایل پیدا می کنید.

2. مشکل در ادرار کردن

با بزرگ شدن پروستات، ممکن است جریان ادرار بیشتر طول بکشد و ضعیف تر از گذشته باشد. ممکن است ادرار به صورت چکه ای خارج شود یا احساس کنید که هنوز مقداری در داخل مانه باقی مانده است در حالی که ادرار تمام شده است. این علائم به این دلیل رخ می دهند که فشار روی مجرای ادرار باعث باریک شدن آن می شود، بنابراین مثانه شما باید برای دفع ادرار بیشتر کار کند.

3. ناتوانی در دفع ادرار

این زمانی اتفاق می افتد که BPH پیشرفته یا در نتیجه عفونت مثانه مجرای ادرار شما به طور کامل مسدود شود . در نتیجه عفونت مثانه همچنین ممکن است در نتیجه عفونت مثانه ماهیچه های مثانه آنقدر ضعیف شوند که توان خروج ادرار را از بدن را نداشته باشند که این عدم خرج کامل ادرار به هر دلیلی می تواند منجر به آسیب دائمی کلیه شود. به محض مشاهده علائم می توانید با مراجعه به پزشک از این امر جلوگیری کنید. اگر به طور ناگهانی نمی توانید ادرار کنید، فورا به اورژانس بیمارستان بروید.

چه کسانی دچار بزرگی پروستات می شوند؟

اکثر مردان با افزایش سن دچار بزرگی پروستات می شوند. غده پروستات در بیشتر دوران زندگی یک مرد، ابتدا در سن بلوغ و سپس از حدود 25 سالگی به بعد رشد می کند. معمولاً قبل از 40 سالگی علائمی ایجاد نمی کند. اما در سن 85 سالگی، تا 90 درصد مردان علائم را نشان می دهند. فقط حدود یک سوم از مردانی که پروستات آن ها بزرگ شده است ، دارای علائم می باشند.

چه چیزی باعث رشد پروستات می شود؟

هیچکس به طور قطع نمی داند. اما احتمالا هورمون های مختلفی مانند تستوسترون، دی هیدروتستوسترون (DHT) و استروژن ممکن است نقش داشته باشند. همچنین مشخص نیست که چرا برخی از مردان مبتلا به BPH علائمی دارند در حالی که برخی دیگر این علائم را ندارند. وازکتومی و رابطه جنسی خطر ابتلا به BPH را افزایش نمی دهد.

تشخیص زودهنگام

علائم BPH می تواند مشابه علائم سایر بیماری ها باشد. اگر علائمی دارید، مهم است که به پزشک خود مراجعه کنید، که می تواند سایر علل احتمالی مانند عفونت یا سرطان را رد کند.

رد کردن سرطان پروستات

علائم BPH می تواند ترسناک باشد زیرا برخی از آنها مانند علائم سرطان پروستات هستند. اما بزرگ شدن پروستات بسیار شایع تر از سرطان پروستات است. اگر BPH دارید، احتمال ابتلا به سرطان پروستات نسبت به سایر مردان بیشتر نیست. از آنجایی که برخی علائم این دو بیماری مشترک هستند پزشک شما را ارزیابی می کند و تشخیص صورت می گیرد.

چگونه پزشک شما BPH را تشخیص می دهد؟

پزشک در مورد علائم شما می پرسد و ممکن است این آزمایش ها را انجام دهد:

• معاینه فیزیکی رکتوم برای بررسی بزرگی یا بی نظمی سطح پروستات
• آزمایشات ادرار و خون
• در صورت نگرانی در مورد سرطان، سونوگرافی و بیوپسی پروستات
• بررسی جریان ادرار برای اندازه گیری قدرت جریان در برخی از آقایان
• سیتوسکوپی، که در آن یک لوله نازک از طریق آلت تناسلی به پزشک اجازه می دهد تا مجرای ادرار و مثانه را مشاهده و ارزیابی کند.

BPH چه زمانی نیاز به درمان دارد؟

اینکه آیا شما نیاز به درمان BPH دارید به علائم شما بستگی دارد. اگر علائم شما شدید نباشد، احتمالاً نیازی به درمان نخواهید داشت. اما مشکل در ادرار کردن، عفونت های مکرر، آسیب کلیه، یا نشت مثانه می تواند واقعاً بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد. در این موارد، داروها یا گاهی اوقات جراحی کمک خواهد کرد.

بیماری پروستات بدون علامت نیز می تواند باشد

حسن جمشیدیان در تعریف غده پروستات عنوان کرد: پروستات غده‌ای اختصاصی در مردان است که در زیر مثانه و اطراف مجرای ادراری قرار دارد، وزن آن حدود 20 گرم است و ترشح مواد خاص این غده یکی از فاکتورهای لازم برای باروری مردان است.

وی ادامه داد: به طور طبیعی بافت مترشحه‌ای در پروستات وجود دارد که با افزایش سن در افراد بالای 40 سال و بر اثر یکسری فرآیندهای فیزیولوژیکی دچار افزایش تعداد سلول و در نهایت بروز عارضه‌ای موسوم به بزرگی خوش‌خیم پروستات یا در اصطلاح BPH می‌شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به این‌ که این اتفاق در درصد قابل توجهی از مردان رخ می‌دهد، گفت: البته بزرگی پرستات به تنهایی دلیل وجود علائم و ایجاد بیماری نیست چرا که این امکان وجود دارد، پروستات بسیار بزرگ شود، ولی هیچ علامتی برای بیمار ایجاد نکند و یا اصطلاحاً اثر فشاری بر روی مجرا ایجاد نکند. در مقابل این امکان نیز وجود دارد که پروستات حتی با حجمی کوچک دچار انسداد و در نهایت بروز علائم بزرگی پروستات شود که به صورت بالینی با نشانه های ویژه‌ای همراه خواهد بود.

جمشیدیان با اشاره به این که براساس بررسی‌های انجام شده اگر100 نفر مرد بالای 50 سال را تا آخر عمرشان کنترل کنیم، خواهیم دید که حدوداً یک چهارم این افراد در نهایت دچار علائم پروستات شده و به درمان نیاز پیدا خواهند کرد، گفت: البته درصدی از این افراد به درمان نیاز داشته و برخی نیز با جراحی بهبود پیدا می‌کنند.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در ادامه این علائم را در بیماران به دو دسته تقسیم کرد و گفت: گروه اول افرادی‌ هستند که علائم انسدادی داشته و برای شروع ادرار باید منتظر زمان کوتاهی باشند و یا این که ادرار در زمان خارج شدن قطع و وصل شده و با فشار کم و قطر باریک خارج شود.

وی افزود: گروه دوم نیز دارای علائم تحریکی چون تکرر ادرار، بیدار شدن‌های شبانه جهت استفاده از دستشویی، احساس پری ادرار و عدم تخلیه کامل که حالات ناخوشایندی را برای فرد ایجاد می‌کند، هستند. البته این امکان که بیماران به طور همزمان هر دو علائم انسدادی و یا تحریکی را دارا باشد نیز وجود دارد.

این متخصص کلیه و مجاری ادراری، با بیان این‌که اکثر متخصصان برای افرادی که علائم جدی ندارند از داروهای شل کننده گردن مثانه و مجرای پروستاتیک و یا داروهایی که حجم پروستات را کوچک کنند تجویز خواهند کرد، اظهار کرد: داروهای کوچک کننده پروستات، هورمونی هستند و از تبدیل تستوسترون به دی هیدروتستوسترون جلوگیری می‌کنند و لذا در حدود 6 ماه حجم پروستات را کاهش می‌دهند. اما دسته اول که اصطلاحاً «آلفابلوکرها» هستند، جنبه رفع علامت دارند و هر روزی که مصرف می‌شوند تا حدود 24 ساعت علائم ادراری بیمار را بهبود می‌دهند.

وی درباره راهکارهای درمانی دیگر به منظور رفع این عارضه توضیح داد: علاوه بر درمان‌های دارویی، روش‌های تهاجمی و غیرتهاجمی نیز وجود دارند. روش سرما درمانی و یا روش بهره‌گیری از امواج مایکروویو بر روی بافت پروستات، از مهمترین روش‌های غیر تهاجمی در درمان پروستات هستند که البته به دلیل کمبود اثر درمانی و از میان نرفتن کامل علائم، اغلب کاربرد کمتری دارند.

جمشیدیان اضافه کرد: یکی از روش‌های قدیمی و متداول درمان، جراحی باز است که با برش در ناحیه زیر ناف، از طریق مثانه و یا از راه مستقیم بر روی کپسول پروستات، قسمت بزرگ شده پروستات خارج می‌شود. این عمل نیازمند بستری طولانی مدت حدود 3 تا 5 روز دارد. همچنین نیاز به شستشوی مرتب مثانه پس از جراحی در بیمارستان که اغلب با درد همراه است و می‌تواند نیاز به استفاده از خون تزریقی را نیز به همراه داشته باشد از پیامدهای این روش درمانی است.

این متخصص کلیه و مجاری ادراری، با بیان این‌که هنوز استاندارد جراحی پروستات در دنیا، روش تراش پروستات به صورت ورود با دستگاه از راه مجرای ادراری بوده که اصطلاحاً به آن (TURP) گفته می‌شود، عنوان کرد: در این روش جراحان از طریق مجرای ادراری وارد شده و آن قسمت از پروستات را که در داخل کپسول قرار داشته و موجب بسته شدن مجرای ادراری شده را به صورت لایه لایه با استفاده از کوتر برقی خارج کرده و مسیر را باز می‌کنند.

وی افزود: در روش مذکور نیز ممکن است خونریزی ادراری وجود داشته باشد و البته احتمال آن کمتر از عمل جراحی باز است و مدت بستری در بیمارستان نیز به 2 تا 3 روز کاهش می‌یابد. اما نیاز به شستشوی مثانه که همراه با درد، سوزش ادراری است و نیاز به سونداژ، چند روز پس از جراحی وجود دارد.

جمشیدیان درباره روش درمانی لیزر توضیح داد: استفاده از لیزر از جمله روشهای جدید کم تهاجمی بوده که شباهت‌های فراوانی به روش بسته یا در اصطلاح تراش دارد. در این روش جراح به وسیله دوربین آندوسکوپ ویژه‌ای که در اختیار دارد از مجرای ادراری وارد شده و با لیزر مخصوص موسوم به لیزر دیود، پروستات را تراش داده یا به اصطلاح تبخیر می‌کند. این نوع لیزر بهترین نوع و کم عارضه‌ترین روش در میان ابزارهای لیزری محسوب می‌شود که نتایج بهبودی آن برای بیماران نیز مشهودتر است.

وی ادامه داد: در این اقدام درمانی، پروب مخصوص لیزر در محل پروستات قرار گرفته و جراح با تاباندن باریکه‌های لیزری موجب تبخیر vaporization بافت پروستات بزرگ شده می‌شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به این‌که در روش لیزری بیش از هر اقدام درمانی باید به وسیله آزمایشات مختلف از جمله PSA اطمینان حاصل شود که پروستات دچار سرطان نیست و این بزرگی، خوش‌خیم است، عنوان کرد: در 25 درصد موارد سرطان در ناحیه میانی پروستات ایجاد می‌شود که در اصل منطقه هدف در روشهای باز، بسته، تهاجمی و کم تهاجمی به شمار می‌رود و اگر از غیر سرطانی بودن آن بی‌اطمینان باشیم به طور حتم اشعه لیزر امکان آزمایشات پاتولوژیکی را از متخصصان می‌گیرد.

وی اضافه کرد: از مزایای خوب بهره‌گیری از لیزر در پروستات این است که بیمار تنها نیاز به انجام آزمایش PSA (تست تشخیصی سرطان پروستات) قبل از درمان دارد، زمان عمل تقریباً کمتر از مدت زمان عمل جراحی تراش پروستات بوده و بدون خونریزی و بدون نیاز به شستشوی مجاری ادراری، بیمار آسودگی خاطر داشته و بدون عفونت ادراری و تحمل سونداژ طولانی پس از مدت کوتاهی بستری (حدود یک روز) قابل ترخیص است.

جمشیدیان تصریح کرد: ممکن است در هنگام بهره‌گیری از روشهای قدیمی، اختصاصاً تراش، حین درمان و موقع شستشوی مجرا در زمان تراش، مقداری از محلول شستشو وارد پروستات شده و بیمار را دچار عارضه سندروم TURP کند.

این متخصص کلیه و مجاری ادراری، با اشاره به این که سردرد، فشار خون بالا، کاهش تعداد ضربان قلب، کاهش سدیم و پتاسیم خون از مهمترین پیامدهای این عارضه کم شیوع است که نیازمند اقدامات فوریتی خواهد بود، اظهار کرد: با بهره‌گیری از لیزر در درمان این عارضه پروستات، دیگر عروقی که دچار خونریزی شده و منجر به این‌گونه عوارض شوند وجود نداشته و بیمار با کمترین عوارض احتمالی مراحل درمان را طی می‌کند.

به گفته جمشیدیان، در درمان بزرگی خوش خیم غده پروستات به کمک لیزر بیماران دیگر سوزش مجاری ادراری را نداشته و از فردای درمان قادر هستند فعالیت‌های عادی زندگی را از سر بگیرند.

وی افزود: نباید فراموش کرد در پزشکی و بویژه جراحی، همیشه عوارض و خطراتی در کمین است، اما در لیزر درمانی، کمترین احتمال خطا و آسیب وجود خواهد داشت و با وجود متخصصان ماهر و با تجربه نگرانی‌ها به صفر خواهد رسید.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در ادامه به مزایای دیگر لیزر درمانی در بهبود این عارضه اشاره کرد و گفت: از دیگر مزایای روش درمانی بزرگی پروستات با لیزر این است که بیمار با علم به این که دچار حتی تومور سرطانی است، می‌توان با لیزر بخشی از پروستات وی را تحلیل برده و علائم انسداد مجرای ادراری را از میان برد. این اقدام در کنار درمان دارویی یا رادیوتراپی پروستات شرایط مناسبی جهت بهبود وضعیت بیماران ایجاد می‌کند.

وی اضافه کرد: لیزر در مقایسه با عمل جراحی باز که شاید در چنین شرایطی امکان‌پذیر نیز نباشد، برتری داشته و بدون درد و خونریزی، ناجی بیماران می‌شود. نور این لیزر به حدی است که بافت پروستات را به صورت لایه لایه و به عمق 2 میلی‌متر تبخیر کرده و به بافت‌های مجاور نیز آسیب نمی‌رساند.

به گفته جمشیدیان، در خصوص پروستات‌های 30 تا 50 گرمی، حدود نیم ساعت و در موارد 50 تا 100 گرمی نزدیک به یک ساعت جهت لیزر کردن زمان نیاز است.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، ضمن تاکید بر این که مردم نباید نگران بزرگی پروستات در تصاویر سونوگرافی خود باشند، اظهار کرد: ارتباطی میان سایز و بزرگی پروستات با علائم بیمار وجود ندارد. ممکن است بیماری با بزرگی پروستات سی گرمی با علائم فراوان به درمان دارویی نیاز پیدا کند، اما بیماری با 200 گرم حجم پروستات بدون علامت و درمان دارویی به زندگی ادامه دهد. اندازه پروستات نوع جراحی را برای متخصصان مشخص می‌کند و هیچ نقش دیگری ندارد.

وی افزود: اورولوژیست تنها با برداشتن فشار روی مجرای ادراری به تسهیل روند زندگی بیمار کمک خواهد کرد و هدف او تنها کوچک کردن و یا برداشتن پروستات نیست مگر آن که دچار مشکلات سرطانی باشد. در موارد پروستات‌های بزرگتر از 100 گرم هنوز می‌توان گفت که روش جراحی باز موثرتر بوده و نسبت به روشهای دیگر عارضه کمتری دارد.

این متخصص کلیه و مجاری ادراری پیشگیری از بزرگی خوش‌خیم پروستات را منوط به پرهیز و یا رژیم غذایی خاصی ندانسته و گفت: البته افرادی که در خانواده خود استعداد سرطان پروستات دارند، بهتر است از استعمال سیگار، دخانیات و مصرف چربی‌ها و هورمون تستوسترون اجتناب کرده و از مصرف غذاهای حاوی (رنگدانه قرمز) «لیکوپن» که بویژه در گوجه فرنگی به وفور یافت می‌شود، بیشتر بهره گیرند.

وی در پایان توصیه کرد: همه مردان بالای 50 سال باید دست کم سالانه یک مرتبه تست PSA کرتومی را انجام دهند. بالا رفتن این تست بیش از عدد 4 نانوگرم متخصصان را به درجاتی از سرطان پروستات مشکوک می‌کند که البته در کنار معاینه پروستات از طریق مجرای مقعد می‌تواند به کشف شواهدی دال بر وجود توده سرطانی کمک کند. حدود 70 درصد موارد سرطان پروستات در قسمت بیرونی این بافت بوده که به وسیله معاینه و یا سونوگرافی از راه مقعد قابل شناسایی و پیگیری است. سرطان پروستات به همین دلیل بدون هیچ علامت انسدادی گاهی سال‌ها با بیمار همراه است و زمانی شناسایی می‌شود که دیگر اقدام موثر درمانی برای آن قابل انجام نخواهد بود.