انسداد رگ یا تشکیل لخته در رگی که وظیفه رساندن اکسیژن و مواد مغذی به مغز را دارد، باعث بروز سکته مغزی می‌شود. در این حالت بخشی از مغز نمی‌تواند خون و اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت کند و در نتیجه سلول‌های مغز می‌میرند. درمان سکته مغزی امکان‌پذیر است اما بسته به شدت آسیب، سرعت و میزان بازیابی سلامت در بیماران با یکدیگر تفاوت دارد. متاسفانه برخی از افراد در صورت بروز چنین حالتی دچار اختلالاتی مداوم می‌شوند که اصطلاحا به آن، بیماری سکته مزمن می‌گویند.
نگار خلیلی، پایگاه خبری دانا، سرویس سلامت و سبک زندگی، درمان سکته مغزی از همان زمانی که بیمار توسط خدمات فوریت‌های پزشکی (EMS) به بیمارستان منقل می‌شود؛ آغاز خواهد شد. هنگامی که فرد در بیمارستان بستری می‌شود، خدمات درمانی همچون مراقبت‌های اضطراری، درمان برای جلوگیری از بروز سکته‌ای دیگر و توانبخشی برای درمان عوارض جانبی سکته مغزی را دریافت خواهد کرد.
در صورت بروز سکته مغزی، هنوز هم خطر بروز عارضه‌ای دیگر وجود دارد. از هر چهار نفری که دچار این نارسایی می‌شوند، ممکن است که یک نفر در پنج سال بعد مجددا دچار سکته شود. همچنین با این که هفته اول بعد از سکته برای بیمار بسیار خطرناک است اما هنوز هم تا 17 درصد امکان دارد که بیمار دچار حمله ایسکمیک گذرا (TIA) شود.
اثرات فیزیکی و بالینی سکته مغزی
زمانی که فردی دچار سکته مغزی می‌شود، جریان خون او با مغز قطع شده یا کاهش پیدا می‌کند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد بافت‌های مغز نمی‌توانند تمام اکسیژن یا مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت کنند و این مسئله باعث آسیب خواهد شد. البته اثرات سکته در تمامی افراد یکسان نیست ولی برخی از رایج‌ترین چالش‌های فیزیکی و شناختی مشترکی که بیماران پس از سکته ی مغزی با آن مواجه می‌شوند عبارتند از:
- ناتوانی در حرکت بخشی از بدن (فلج شدن)، ضعف یا هر دو حالت در یک طرف بدن
- مشکل در تفکر، آگاهی، توجه، یادگیری، قضاوت و حافظه
- مشکل در درک یا گفتار
- مشکل در کنترل یا ابراز احساسات
- بی‌حسی یا احساسات عجیب و غریب
- احساس درد در دست و پا که با حرکت و تغییرات دما بدتر می‌شود
- مشکل در جویدن و بلعیدن
- مشکل در کنترل مثانه و روده
- افسردگی
توانبخشی سکته مغزی چیست؟
توانبخشی، یکی از راه‌های درمان سکته مغزی است. این روش دارای انواع مختلفی همچون گفتار درمانی، فیزیوتراپی، کاردرمانی و بیمارستانی است. توانبخشی به تسهیل انتقال از بیمارستان به خانه کمک می‌کند و می‌تواند از بروز سکته‌ای دیگر جلوگیری کند.
گفتار درمانی به افرادی که در تولید یا درک گفتار مشکل دارند، کمک می‌کند. در فیزیوتراپی نیز از تمرین‌هایی استفاده می‌شود که به بیمار کمک می‌کند تا مهارت‌های حرکتی و هماهنگی خود را باز یابد. کاردرمانی هم بر بهبود فعالیت‌های روزانه‌ای مثل خوردن، نوشیدن، لباس پوشیدن، حمام کردن، خواندن و نوشتن تمرکز دارد. در میان این روش‌ها، درمان سکته مغزی با توانبخشی در بیمارستان مرسوم‌ترین روش است که اغلب یک یا دو روز بعد از سکته آغاز می‌شود.
البته راه‌های دیگری برای توانبخشی بعد از سکته مغزی وجود دارد. مثلا درمان دارویی کمک می‌کند تا افسردگی یا سایر مشکلات روانی که پس از سکته ممکن است به وجود بیایند، راحت‌تر درمان شوند. یا پیوستن به گروه‌های حمایت از بیماران ممکن است به بیمار در سازگاری با زندگی پس از سکته کمک کند. حمایت خانواده و دوستان هم می‌تواند به کاهش ترس و اضطراب پس از سکته کمک کند. اگر دچار این عارضه شدید، توصیه می‌کنیم که بگذارید عزیزانتان بدانند چه احساسی دارید. به اینصورت آن‌ها هم می‌دانند که چه کاری می‌توانند برای کمک به شما انجام دهند.
هفته اول بعد از سکته مغزی
در بسیاری از موارد بیمار پس از دریافت درمان‌های اولیه بعد از چهار تا هفت روز، از بیمارستان به یک مرکز توانبخشی یا خانه منتقل می‌شود. توجه داشته باشید که این انتقال به شدت سکته و چگونگی پیشرفت در بهبود بیمار بستگی دارد. در هفته اول پس از عارضه مغزی، تیم مراقبتی روی اجرای برنامه اولیه بهبودی بیمار متمرکز هستند.
این تیم بسته به نیاز بیمار ممکن است یک یا چند درمان زیر را شروع کنند:
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی معمولا شامل تمرین‌های مهارتی و حرکتی، درمان با دامنه حرکتی و دیگر فعالیت‌های فیزیکی است. هدف از این درمان کمک به بیمار برای بازیابی مهارت‌های حرکتی پس از سکته است.
- کاردرمانی: یک کاردرمانگر علاوه بر تمرینات هدایت شده فیزیکی، می‌تواند روی بازیابی مهارت‌های بینایی و شناختی بیمار کار کند.
- گفتار درمانی: گفتار درمانی روی بازیابی توانایی صحبت کردن، برقراری ارتباط یا قورت دادن آب دهان بیمار پس از سکته تمرکز دارد.
- فعالیت‌های شناختی و عاطفی: توانبخشی سکته مغزی روی درمان کلی ذهن، بدن و روح بیمار متمرکز است. فعالیت‌های شناختی و عاطفی با یک دکتر روانشناس می‌تواند به بیمار کمک کند تا طیف وسیعی از احساساتی را که ممکن است تجربه کند را درک کرده و با آن‌ها مقابله کند.
جدول زمانی بهبود سکته مغزی
درمان سکته مغزی ممکن است بین یک روز تا یک سال، زمان ببرد. البته درمان این عارضه به عوامل مختلفی مثل نوع و شدت سکته مغزی، سرعت شروع درمان، سابقه بیمار و وضعیت سلامت کلی او نیز بستگی دارد.
موارد دیگری همچون توان و سرعت بیمار در بازتوانی و شروع روتین‌های زندگی و همینطور سطح حمایتی که از طرف خانواده و دوستان دریافت می‌کند نیز روی جدول زمانی بهبود سکته مغزی تأثیرگذار می‌گذارند. بنابراین اگرچه نمی‌توانیم دقیقاً بگوییم که بهبودی چقدر طول می‌کشد، اما می‌توانیم یک ایده کلی از آنچه می‌توانید انتظار داشته باشید ارائه دهیم.
مرحله 1: تشخیص دقیق سکته مغزی
تشخیص دقیق عارضه در ساعات اولیه اهمیتی حیاتی دارد، زیرا بهترین زمان برای شروع درمان سکته مغزی درست در همین ساعات اولیه است. هنگامی که یک بیمار به بیمارستان می‌رسد بلافاصله او را برای انجام سی تی اسکن به اتاق تصویربرداری می‌برند. در همان حین وزن بیمار ثبت شده و از او خون گرفته می‌شود. همچنین ضمن تکمیل آزمایش‌ها و دیگر موارد اولیه، مریض آماده دریافت مراقبت‌های ویژه می‌شود.
مرحله 2: شروع درمان
تشخیص نوع سکته مغزی به تعیین دوره درمان کمک می‌کند. بر اساس داده‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، حدود 87 درصد از سکته‌های مغزی، سکته‌های ایسکمیک (Ischemic Stroke) هستند. این نوع سکته به وسیله یک لخته، جریان خون را در مغز مسدود می‌کند. 13 درصد باقیمانده سکته‌ها نیز معمولاً سکته‌های هموراژیک هستند که در اثر پارگی رگ خونی در مغز ایجاد می‌شوند.
برای درمان سکته‌های مغزی ایسکمیک، مصرف داروی لخته شکنی به نام فعال کننده پلاسمینوژن بافتی (tPA)، اولین قدم برای درمان است. اگر این دارو در یک دوره زمانی خاص تجویز شود، می‌تواند بسیار موثر باشد. توجه داشته باشید که برای درمان سکته‌های هموراژیک (Hemorrhagic Stroke)، داروها می‌توانند به کنترل خونریزی کمک کنند، اما ممکن است جراحی هم مورد نیاز باشد.
ترومبکتومی مکانیکی (Mechanical Thrombectomy) که به آن درمان اندوواسکولار (Endovascular) نیز گفته می‌شود؛ یکی از راه‌های درمان این بیماری است. در این روش یک دستگاه مخصوص از طریق رگ‌های خونی، به محل لخته شدن خون در مغز که باعث سکته مغزی شده کشیده می‌شود. این دستگاه لخته را می‌گیرد و آن را خارج می‌کند و در نهایت، جریان خون را بازیابی می‌کند. تاثیر اندوواسکولار در بهبود وضعیت بیمار بسیار زیاد است.
مرحله 3: شروع بهبودی
بهبودی سکته مغزی به محض پایداری وضعیت بیمار آغاز خواهد شد. بر اساس وضعیت بیمار تیم درمانی یک برنامه اولیه توانبخشی تدوین خواهد کرد. این طرح توسط یک تیم متخصص اعم از دکتر مغز و اعصاب، فیزیوتراپیست، کاردرمانگر و آسیب شناس گفتار زبان تنظیم می‌شود.
چگونه می‌توان از سکته مجدد جلوگیری کرد؟
برای اولین قدم لازم است تا علل بروز سکته مغزی را بررسی کرده و از آن‌ها اطلاع داشته باشید. مهم‌ترین دلایلی که باعث سکته مغزی می‌شوند عبارتند از:
- بیماری قلبی
- فشار خون بالا
- فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان قلب سریع و نامنظم)
- کلسترول بالا
- دیابت
پس از بررسی این موارد در صورتی که هر کدام از این مشکلات را داشتید، حتما باید تحت نظر و درمان قرار بگیرید. پزشک پس از بررسی‌های لازم ممکن است برای شما دارو تجویز کند یا به شما بگوید که رژیم غذایی خود را تغییر دهید. همچنین ممکن است به شما توصیه شود که ورزش کنید یا سبک زندگیتان را به شیوه‌ای سالم‌تر تغییر دهید. هرچند که در بعضی از موارد جراحی ممکن است بهترین راه حل موجود باشد.
