دروغگویی از بزرگترین گناهان کبیره‌ای است که در قرآن و روایات مورد مزمت قرارگرفته است و باید آثار و برکات راستگویی و اثرات مخرب دروغ و رزائل اخلاقی را از نهاد خانواده به افراد آموزش داد؛ بنابراین بیایید از امروز شروع کنیم دروغ نگوییم. این بزرگترین عامل شکوفایی فطرت بچه‌های ماست.
محمد شیرزاده، پایگاه خبری دانا، سرویس سبک زندگی؛ دروغگویی یکی از بزرگترین گناهان کبیره ای است که در قرآن و روایات بسیار مورد مزمت قرارگرفته است. در جامعه امروز ما اگرچه برخی مردم در تلاش هستند تا امور اجتماعی زندگی خود را بر پایه موازین شرعی و قانونی برنامه ریزی کنند اما متاسفانه بیان سخن راست و علت واقعی برخی اتفاقات روزمره از جمله دیر رسیدن کارمند به اداره، انجام ندادن تکلیف دانش اموز، گران فروشی اصناف، تامین هزینه دارو، کم کاری کارمندان اداره، مصلحت سنجی سیاسی و... به آنان این فرصت را می دهد که برای حفظ منافع شخصی و فرار از مجازات به قول خود توجیهی دروغ را بیان کنند.
باید توجه شاید بیان چنین توجهیات دروغی بتواند در کوتاه مدت گره گشای مشکل باشد اما قطعا در دراز مدت مشکلات جبران ناپذیری برای فرد و جامعه به همراه دارد.
نکته مهم این است که هنگامی که پدر و مادر با سخن و عمل خود به فرزندان راستگویی را می آموزند، فرزندان نیز طبق این تربیت صحیح پرورش می یابند و در طول زندگی آنها این تربیت والدین تاثیر بسزایی خواهد داشت، اما اگر پدر و مادر به فرزندان خود راستگویی را نیاموزند و اگر احیاناً فرزندان دروغی را بگویند و والدین از دروغگویی آنها جلوگیری نکنند، فرزندان کم کم عادت به دروغگویی خواهند کرد و این کار نادرست، برای آنها تبدیل به عادت خواهد شد.
یکی از عواملی که باعث می‌شود بچه‌ها در فضای مذهبی و دیندار، در تعارض با دین بار بیایند این است که از افرادی سخنانی می‌شنوند که خودشان عامل به آن نیستند.
هر اندازه قرار است دیگران را به خوبی دعوت کنیم باید بیش از دیگران به آن «عمل کنیم». بابا و مامانی که می‌گویند از بچه دروغ گو خوشمان نمی‌آید اما جلوی بچه‌ها دروغ می‌گویند و بعد آن را توجیه می‌کنند، موجب دوگانگی در تربیت می‌شوند.
قصد و نیت مربی در تربیت تأثیری ندارد. بخواهید یا نخواهید در ابعاد گوناگونِ وجودیِ شخصی که با او ارتباط برقرار کرده‌اید، اثر می‌گذارید. مثلا وقتی به بچه‌ات دروغ می‌گویی، قصد نمیکنی که دروغ گفتن را به او بیاموزی. ولی چه بخواهی چه نخواهی او یاد می‌گیرد، چه بسا دلت هم نمی‌خواهد، اما یاد می‌گیرد! عکس این مطلب هم درست است. بنابراین تعلیم، از تربیت جدا نیست.
دروغ چه اثرات مخربی در نهاد خانواده دارد؟
صداقت در گفتار جزو مؤلفه ها و فضائل اخلاقی است که می تواند با رعایت اصول و قوانین آن، همواره در مسیر درست زندگی حرکت کرد. نقطه مقابل هر فضیله اخلاقی رزائل است که دروغ از جمله رزائل اخلاقی است و در صورتی که فرد واقف به صداقت نباشد به آن مبتلا می شود.
همانطور که همه فضائل آموختنی است و افراد نیازمند این اموزش هستند پرهیزازرفتارهای نادرست بخصوص دروغ گفتن نیز باید با دقت به افراد در نهاد خانواده آموزش داده شود.
باید آثار و برکات راستگویی و اثرات مخرب دروغ و رزائل اخلاقی را به افراد آموزش داد تابتوان بهترین بهره وری را داشت.بچه ها گاهی جملاتی را بیان می کنند که جنبه دروغ دارد اما جدی نیست چرا که برگرفته از عواملی چون ترس، خیالبافی و بزرگنمایی است.
شخص دروغگو بر خانواده، دوستان، همکاران و اطرافیان خود تاثیر منفی گذاشته آنها را نیز به دروغگویی عادت می دهد. وقتی فرزندان او در خانه و افراد زیردست او در جاهای مختلف مانند اداره دروغگویی او را مشاهده می کنند، کم کم خود آنان نیز در برخورد با دیگران شروع به دروغگویی می کنند و این عامل تربیت بد و ریشه مفاسد گوناگون می گردد.
اهمیت خانواده در مقابله با دروغگویی در نگاه رهبر کبیر انقلاب امام خمینی
رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی (رضوان الله علیه) نقش مادر و پدر و معلم را در این زمینه این گونه تبیین می فرمایند: " این هم از دامن شما خانم‌ها باید شروع بشود، از دامن شما باید این مطلب شروع بشود که بچه‌ها را تربیت کنید، یک تربیت صحیح اسلامى به اینکه خودتان بچه در دامنتان هست، همراه‌تان است، همه چشم و گوشش به حول و قول شما هست، از شما دروغ نشنود بعد دروغگو درآید از کار.
اگر این دید مادر دروغ مى‌گوید، بعد هم دید پدر دروغ مى‌گوید این دروغگو مى‌شود. اگر دید مادر آدم صحیحى است، پدر آدم صحیحى است این صحیح بار مى‌آید. این صحیح که بار آمد و شما تحویل مدرسه مى‌دهید اگر معلم، یک معلم صحیحى باشد، از مدرسه این افراد صحیح بیرون مى‌آید، یک جامعه صحیح مى‌شود. شما بعدها معلم مى‌شوید انشاءالله، حالا بعدها هر کدام مادر نیستید مادر مى‌شوید انشاءالله، معلم مى‌شوید، در مادرى‌تان باید بچه‌ها را تهذیب کنید، در معلمى‌تان هم باید تهذیب کنید تحویل جامعه بدهید یک افراد صحیح، یک جامعه را صحیح کنید و اگر خداى نخواسته عکس این معنا باشد، زجر آنها هم به عهده شما مى‌آید.
همانطورى که هر کار خوبى که اینها بکنند چون شما مبداء این کار خوب بودید براى شما هم خوبى دارد، اجر و ثواب دارد، اگر خداى نخواسته یک قشر فاسدى شما تحویل جامعه بدهید، آنها بروند فسادکارى بکنند، این دودش توى چشم شما هم مى‌رود".
نگاه اسلام به حل مساله دروغ در خانواده چیست؟
خانواده‌ها برای اینکه مشکل دروغگویی در کودک خود را حل کنند یا مانع از دروغ گفتن او بشنوند، باید در اولین مرحله مراقب رفتار و گفتار خودشان باشند. درواقع والدین و بزرگ‌ترهای اطراف کودک، برای او به منزله الگویی هستند که رفتار آنها را تکرار می‌کند و مانند یک آینه، تصویر کارها و حرف‌هایشان را منعکس می‌کند. پس برای اینکه آینه، تصویر زیبایی خالی از هر نوع دروغ و فریب را نشان بدهد، باید بزرگ‌ترها خودشان را اصلاح کنند.
در همین مورد، روایتی از پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله در جلد سوم کتاب کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال نوشته است که آن را عبدالله بن عامر روایت کرده است. او تعریف کرده که: کودک بودم که یک روز پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله به خانه ما آمدند. من در حضور حضرت ایستاده بودم و بازی می‌کردم، اما مادرم که نمی‌خواست من آنجا باشم، صدایم زد و گفت: بیا اینجا تا چیزی به تو بدهم. پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله پرسید: چه چیزی می‌خواهی به او بدهی؟ و مادرم جواب داد: خرما. پس حضرت فرمود: «أما إنک لو لم تعطیه شیئا کتبت علیک کذبه؛ اگر چیزی را که به او گفته‌ای ندهی، به او دروغ گفته‌ای.»
گاهی والدین به کودک و نوجوان خود وعده‌ای می‌دهند ولی به عهد خود وفا نمی‌کنند. در این شرایط از فرزند خود می‌شنوند که آنها را به صفت دروغگویی توبیخ می‌کند. آیا عمل نکردن به وعده در برابر کودک، می‌تواند زمینه آموزش دروغگویی به او باشد؟
در جلد ششم کتاب کافی به نقل از پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله آمده است که آن حضرت فرمود: «اَحِبُّوا الصِّبیانَ وَ ارحَمُوهُم، وَ اِذا وَ عَدتُموهُم شَیئا فَفُوا لَهُم؛ کودکان را دوست بدارید و با آنان مهربان باشید و هرگاه به آنان وعده دادید، به آن وفا کنید.»
وفا کردن به وعده‌هایی که والدین به کودک می‌دهند، به منزله تائید راستگویی و صداقت آن‌هاست. به عنوان مثال، مادری به کودک خود می‌گوید: اگر فلان کار مثبت را انجام بدهی، به عنوان پاداش بعد از ظهر به پارک می‌رویم. کودک هم به شوق رفتن به پارک، همان کاری که مادر گفته را انجام می‌دهد، اما هر قدر که می‌گذرد متوجه می‌شود که از پاداش و پارک خبری نیست.
این کار وقتی چندین بار تکرار شود، کودک یا والدین خود را دروغگو می‌داند و مانند آنها در رفتارها و کارهایش دروغ می‌گوید و یا تصور می‌کند که او را فریب داده‌اند و بعد از آن به سختی، امر و نهی پدر و مادر را اطاعت می‌کند. وفای به عهد و صداقت داشتن در برخورد با کودکان، نکته بسیار مهمی است که تبعات و آثار آن در رفتار کودک دیده می‌شود.
