فاطمه سادات زاهدی ، کارشناس ارشد مشاوره، پایگاه خبری دانا، گروه سلامت و سبک زندگی؛ در اربعین، کودکان شاهد الگوی عینی از ایثار، محبت و همبستگی میان مردم هستند. وقتی کودک می‌بیند که افراد از ملیت‌ها، زبان‌ها و فرهنگ‌های گوناگون، با هدفی مشترک گردهم آمده‌اند و در خدمت یکدیگر هستند، مفهوم همدلی و کمک به دیگران را به شکلی ملموس تجربه می‌کند. این تجربه از جنس آموزش‌های تئوری مدرسه یا کتاب نیست؛ بلکه یادگیری‌ای است که از طریق مشاهده و مشارکت عملی شکل می‌گیرد. کودکی که در مسیر پیاده‌روی اربعین دست والدینش را گرفته و می‌بیند افراد غریبه با مهربانی به او آب و غذا می‌دهند، درک تازه‌ای از معنای سخاوت پیدا می‌کند.
از سوی دیگر، اربعین بستری برای آشنایی کودکان با مفاهیم تاریخی و هویتی است. وقتی والدین داستان قیام امام حسین(ع) و یارانش را به زبان ساده برای فرزند خود بازگو می‌کنند، کودک با ارزش‌هایی چون شجاعت، عدالت‌خواهی، مقاومت در برابر ظلم و وفاداری آشنا می‌شود. این مفاهیم در قالب روایت‌های جذاب و قابل فهم، در ذهن و قلب او جای می‌گیرد و به مرور زمان بخشی از هویت شخصی و اعتقادی او را تشکیل می‌دهد. البته این انتقال مفاهیم باید با ظرافت انجام شود تا کودک نه دچار ترس و نگرانی شود و نه با حجم بیش از حد اطلاعات روبه‌رو گردد.
یکی دیگر از ابعاد تربیتی اربعین، پرورش روحیه صبر و تحمل در کودکان است. شرکت در مراسم یا پیاده‌روی اربعین نیازمند پذیرش شرایطی چون ازدحام جمعیت، محدودیت امکانات و پیاده‌روی طولانی است. وقتی کودک این شرایط را تجربه می‌کند، یاد می‌گیرد که همیشه آسایش و رفاه در دسترس نیست و گاهی برای رسیدن به هدفی ارزشمند باید سختی را پذیرفت. این مهارت تحمل و سازگاری، در آینده زندگی فردی و اجتماعی او بسیار کارآمد خواهد بود.
همچنین، اربعین فرصتی برای تقویت پیوند خانوادگی محسوب می‌شود. حضور مشترک والدین و فرزندان در یک فعالیت مذهبی-اجتماعی، خاطره‌ای مشترک می‌سازد که سال‌ها در ذهن باقی می‌ماند. این خاطرات، نه‌تنها انس و صمیمیت خانواده را افزایش می‌دهد، بلکه زمینه‌ای فراهم می‌آورد تا والدین به‌صورت طبیعی و غیرتحمیلی، ارزش‌ها و باورهای خود را به نسل بعد منتقل کنند.
بعد دیگر تربیت در اربعین، پرورش مهارت‌های اجتماعی کودکان است. در این مسیر، آن‌ها با افراد ناشناس ارتباط برقرار می‌کنند، سلام و احوالپرسی می‌آموزند، تشکر کردن و ادب در گفتار را تجربه می‌کنند و یاد می‌گیرند که چگونه در جمع رفتار کنند. حتی اگر کودک در مسیر کوتاه‌تری شرکت کند یا تنها در مراسم محلی مرتبط با اربعین حاضر شود، باز هم این تعاملات اجتماعی می‌تواند برایش بسیار آموزنده باشد.
با این حال، برای آن‌که نقش تربیتی اربعین در ارتباط با کودکان به‌طور کامل محقق شود، نیاز به برنامه‌ریزی و توجه ویژه والدین است. انتخاب مسیر و مدت حضور باید متناسب با توان جسمی و روانی کودک باشد. والدین می‌توانند با بازی‌ها، سرودها یا قصه‌های ساده درباره واقعه عاشورا، مسیر را برای کودک جذاب‌تر و آموزنده‌تر کنند. همچنین توجه به نیازهای جسمی مانند تغذیه، استراحت و امنیت کودک، اهمیت بسیاری دارد تا تجربه اربعین برای او خوشایند و مثبت باقی بماند.
در نهایت، اربعین برای کودکان تنها یک مراسم مذهبی نیست، بلکه فرصتی برای شکل‌گیری شخصیت، تقویت ارزش‌های انسانی، یادگیری مهارت‌های زندگی و تجربه حس تعلق به یک جامعه بزرگ‌تر است. اگر والدین و مربیان با آگاهی و ظرافت، این فرصت را به بستری برای آموزش عملی و الهام‌بخش تبدیل کنند، اربعین می‌تواند در آینده نسل‌های جدید، نقشی ماندگار و سازنده ایفا کند؛ نسلی که نه‌تنها به باورهای دینی خود پایبند است، بلکه در برابر ناملایمات زندگی، مقاوم، مهربان و مسئولیت‌پذیر خواهد بود.
