آیا تا به حال احساس کرده‌اید که به اندازه کافی خوب نیستید؟ اینکه موفقیت‌ها و ویژگی‌هایتان را نادیده می‌گیرید و در عوض، مدام بر کمبودها و اشتباهاتتان تمرکز می‌کنید؟ این احساس، همان نداشتن «خودارزشمندی» است؛ حس عمیقی که می‌تواند تمام جنبه‌های زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهد. اما خبر خوب این است که خودارزشمندی یک مهارت اکتسابی است و این مقاله شما را گام به گام با راهکارهای عملی برای ساختن آن آشنا می‌کند.
به گزارش پایگاه خبری دانا، خودارزشمندی، احساسی اساسی است که به معنای باور به لایقِ محبت و احترام بودن است. این حس، سنگ‌بنیان عزت نفس به شمار می‌رود و بر کیفیت روابط، عملکرد شغلی و نگاه کلی فرد به زندگی تأثیر عمیقی می‌گذارد. متأسفانه بسیاری به دلایل گوناگون از این احساس بی‌بهره‌اند که آسیب‌های قابل توجهی به همراه دارد. این مقاله به بررسی اهمیت خودارزشمندی و ارائه راهکارهای عملی برای پرورش آن می‌پردازد.
خودارزشمندی چیست؟
انجمن روانشناسی آمریکا (APA) خودارزشمندی را ارزیابی فرد از خود به عنوان انسانی توانا و ارزشمند، شایسته عشق، توجه و احترام تعریف می‌کند. در حقیقت، این مفهوم معیاری برای سنجش میزانی است که برای خودتان احترام، عشق و ارزش قائل هستید.
افراد با خودارزشمندی بالا: معمولاً اعتماد‌به‌نفس بیشتری دارند، بر توانایی‌های خود تمرکز می‌کنند و باور دارند که از عهده چالش‌های زندگی برمی‌آیند.
افراد با خودارزشمندی پایین: تمایل به قضاوت سختگیرانه خود دارند، دیدگاه منفی نسبت به خودشان دارند و اغلب بر اشتباهات و نواقص خود متمرکز می‌شوند.
عوامل مؤثر بر خودارزشمندی
دکتر سابرینا رومانوف، روانشناس، تأکید می‌کند که خودارزشمندی یک مفهوم ذهنی و متغیر است که تحت تأثیر عوامل بسیاری قرار می گیرد، از جمله:
* باورها و ارزش‌های اصلی
* تجربیات دوران کودکی
* روابط گذشته و حال
* سلامت روان و عواطف
* وضعیت مالی و اجتماعی
* ظاهر فیزیکی و سلامت عمومی
* پیشرفت شغلی و موفقیت‌های شخصی
چگونه میزان خودارزشمندی را بسنجیم؟
برای ارزیابی احساس خودارزشمندی، می‌توانید از خود این سؤالات را بپرسید:
* چقدر برای خودم احترام و ارزش قائل هستم؟
* برای توصیف خود به یک غریبه از چه کلماتی استفاده می‌کنم؟
* آیا باور دارم که سزاوار محبت و احترام دیگران هستم؟
* افکار من درباره خودم عموماً مثبت است یا منفی؟
پاسخ به این پرسش‌ها و ریشه‌یابی باورهای زیربنایی، می‌تواند بینش ارزشمندی ارائه دهد.
اهمیت خودارزشمندی بالا و پیامدهای پایین بودن آن
مزایای خودارزشمندی سالم:
افراد با خودارزشمندی بالا، با این اعتماد‌به‌نفس زندگی می‌کنند که می‌توانند از عهده مشکلات برآیند. آن‌ها شکست‌ها را بخشی از هویت خود نمی‌دانند و از فرصت‌ها استقبال می‌کنند. این حس همچنین در روابط آن‌ها نقش کلیدی دارد و به آن‌ها اجازه می‌دهد حد و مرزهای سالم تعیین کنند و رفتاری محترمانه را از دیگران مطالبه نمایند.
مشکلات ناشی از خودارزشمندی پایین:
این حالت با ترس از شکست، مشکل در پذیرش تعریف و تمجید، و تمرکز افراطی بر نقاط ضعف مشخص می‌شود. افراد با خودارزشمندی پایین ممکن است:
* نیازهای خود را نادیده بگیرند.
* مرزهای شخصی را زیر پا بگذارند.
* به دنبال کسب رضایت دیگران، خود را فدا کنند.
* در دفاع از حقوق خود ناتوان باشند.
این شرایط اغلب با افسردگی، اضطراب، تحریک‌پذیری، مشکلات خواب و عدم تمرکز مرتبط است.
راهکارهای تقویت خودارزشمندی
۱. خودتان را ببخشید: برای اشتباهات خود شفقت به خرج دهید.
۲. در جستجوی تأیید دیگران نباشید: نظر شما درباره خودتان از نظر دیگران مهم‌تر است.
۳. احساسات خود را ابراز کنید: احساسات سرکوب شده انباشته شده و به شکل انفجاری بروز می‌کنند. آن‌ها را به شیوه‌ای سالم بروز دهید.
۴. در لحظه حال زندگی کنید: از چیزهای کوچک و مثبت اطراف خود لذت ببرید.
۵. کارهای مورد علاقه‌تان را انجام دهید: پرداختن به فعالیت‌هایی که در آن‌ها مهارت دارید و از آن‌ها لذت می‌برید، حس کفایت و توانمندی را تقویت می‌کند.
۶. ورزش کنید: فعالیت بدنی منظم نه تنها سلامت جسمی، بلکه با القای حس موفقیت و توانمندی، خودارزشمندی را افزایش می‌دهد.
۷. افکار منفی را به چالش بکشید: به یاد داشته باشید که افکار شما واقعیت محض نیستند. به دنبال جایگزین‌های واقع‌بینانه و مهربانانه برای گفت‌و‌گوی درونی منفی باشید.
۸. ریسک‌پذیر باشید: از منطقه امن خود خارج شوید و چالش‌های جدیدی بپذیرید.
۹. با افراد مثبت معاشرت کنید: اطرافیان شما تأثیر مستقیمی بر نگرش و انرژی شما دارند.
۱۰. لیستی از توانمندی‌های خود تهیه کنید: به جای تمرکز بر دارایی‌های مادی (که ممکن است از بین بروند)، بر مهارت‌ها و ویژگی‌های مثبت درونی خود تمرکز کنید.
۱۱. خود را با دیگران مقایسه نکنید: مقایسه دشمن اصلی خودارزشمندی است و تنها احساس ناکافی بودن را تقویت می‌کند.
۱۲. از متخصص کمک بگیرید: اگر احساس می‌کنید کمبود خودارزشمندی زندگی شما را به شدت محدود کرده، کمک گرفتن از یک رواندرمانگر می‌تواند بسیار مؤثر باشد. متخصصان می‌توانند به شما در کشف ریشه این احساسات و توسعه ابزارهای مقابله کمک کنند.
جمع‌بندی
تقویت خودارزشمندی، سفری به سوی درک، پذیرش و عشق به خود است. هنگامی که به این درک برسید که ارزش شما ذاتی و وابسته به عوامل بیرونی نیست، به استقلال عاطفی دست خواهید یافت. در این مرحله، بهترین کار این است که ارزش واقعی خود را بشناسید و برای تلاش‌هایی که برای رشد شخصی خود کرده‌اید، از خود قدردانی کنید.
