واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) در آموزش پزشکی و درمان
به گزارش پایگاه خبری دانا، گروه دانش و فناوری:
واقعیت مجازی (Virtual Reality - VR) و واقعیت افزوده (Augmented Reality - AR) دو فناوری تحول‌آفرین هستند که به سرعت در حال ورود به عرصه‌های مختلف، از جمله آموزش پزشکی و روش‌های درمانی، هستند. این فناوری‌ها با ایجاد تجربه‌های تعاملی و غوطه‌ورکننده، روش‌های سنتی یادگیری و درمان را دگرگون کرده و امکانات جدیدی را برای پزشکان، دانشجویان و بیماران فراهم می‌آورند.
واقعیت مجازی (VR) با استفاده از هدست‌های مخصوص، محیطی کاملاً دیجیتال و سه‌بعدی را شبیه‌سازی می‌کند که کاربر را به طور کامل در آن غرق می‌کند. کاربر می‌تواند در این محیط مجازی حرکت کند، با اشیاء تعامل داشته باشد و احساس حضور در مکانی متفاوت را تجربه کند. در آموزش پزشکی، VR ابزاری فوق‌العاده برای شبیه‌سازی است. دانشجویان پزشکی می‌توانند آناتومی بدن انسان را در قالب مدل‌های سه‌بعدی دقیق و قابل چرخش بررسی کنند، بافت‌ها و اندام‌های مختلف را لمس کنند (با استفاده از کنترلرهای لمسی) و حتی در شبیه‌سازی‌های جراحی شرکت کنند.
این شبیه‌سازی‌ها به دانشجویان اجازه می‌دهند تا بدون هیچ‌گونه ریسکی برای بیماران واقعی، مهارت‌های جراحی خود را تمرین کنند. آن‌ها می‌توانند مراحل مختلف یک جراحی را بارها و بارها تکرار کنند، با عوارض احتمالی آشنا شوند و تکنیک‌های خود را بهینه سازند. برای مثال، دانشجوی جراحی می‌تواند یک عمل آپاندیسکتومی را در محیطی واقع‌گرایانه انجام دهد، محل برش را تعیین کند، بافت‌ها را کنار بزند، آپاندیس ملتهب را خارج کند و سپس زخم را بدوزد. این تجربه عملی، درک شهودی و عمقی از فرآیند جراحی را فراهم می‌کند که صرفاً با مطالعه کتاب یا مشاهده ویدئو قابل دستیابی نیست.
از سوی دیگر، واقعیت افزوده (AR) لایه‌ای از اطلاعات دیجیتال (مانند تصاویر، متن، صدا) را بر روی دنیای واقعی اطراف کاربر قرار می‌دهد. برخلاف VR که کاربر را از دنیای واقعی جدا می‌کند، AR دنیای واقعی را با اطلاعات دیجیتال غنی می‌سازد. این امر از طریق دستگاه‌هایی مانند عینک‌های هوشمند (مانند Microsoft HoloLens) یا حتی گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها امکان‌پذیر است.
در آموزش پزشکی، AR می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا اطلاعات حیاتی را در حین کار با بیماران یا در حین تشریح اجساد، به صورت همزمان دریافت کنند. تصور کنید یک دانشجوی پزشکی در کنار تخت بیمار ایستاده و از طریق عینک AR، نمایشی سه‌بعدی از اندام‌های داخلی بیمار، همراه با اطلاعات حیاتی مانند فشار خون، ضربان قلب و نتایج آزمایش‌ها، را مشاهده می‌کند. یا در حین تشریح، بتواند نمایش سه‌بعدی و متحرکی از سیستم عصبی یا عروقی را مستقیماً بر روی کالبد مشاهده کند.
کاربردهای AR در جراحی نیز بسیار هیجان‌انگیز است. جراحان می‌توانند با استفاده از AR، نقشه‌های سه‌بعدی از تومور بیمار یا ساختارهای آناتومیک مهم را مستقیماً بر روی بدن بیمار در حین جراحی مشاهده کنند. این اطلاعات می‌تواند به جراح در مسیریابی دقیق‌تر، اجتناب از آسیب به بافت‌های حساس و افزایش ایمنی و اثربخشی عمل کمک کند.
فراتر از آموزش، VR و AR در درمان بیماران نیز کاربردهای قابل توجهی دارند. در زمینه توانبخشی، VR می‌تواند برای بیماران سکته مغزی، آسیب‌های نخاعی یا سایر اختلالات حرکتی، برنامه‌های تمرینی تعاملی و انگیزه‌بخش ایجاد کند. این تمرین‌ها می‌توانند به بیماران کمک کنند تا مهارت‌های حرکتی از دست رفته خود را بازیابی کنند و روند بهبودی را تسریع بخشند.
در مدیریت درد، VR به عنوان یک ابزار قدرتمند برای حواس‌پرتی بیماران از درد ظاهر شده است. بیمارانی که تحت درمان‌های دردناک مانند سوختگی، یا جراحی‌های جزئی قرار می‌گیرند، می‌توانند با غرق شدن در محیط‌های مجازی آرامش‌بخش یا بازی‌های جذاب، شدت درد دریافتی خود را به طور قابل توجهی کاهش دهند. این اثر، که به "حصار توجه" (Attentional Gate) معروف است، نشان می‌دهد که چگونه تغییر تمرکز ذهنی می‌تواند درک ما از محرک‌های دردناک را تحت تأثیر قرار دهد.
البته، چالش‌هایی نیز در پذیرش گسترده این فناوری‌ها وجود دارد، از جمله هزینه بالای تجهیزات، نیاز به توسعه محتوای تخصصی و آموزشی با کیفیت، و همچنین ملاحظات مربوط به راحتی کاربر (مانند بیماری حرکت یا خستگی چشم). با این حال، پیشرفت‌های سریع در این حوزه و کاهش مداوم هزینه‌ها، نویدبخش آینده‌ای است که در آن VR و AR به ابزارهای استاندارد و ضروری در جعبه ابزار پزشکی تبدیل خواهند شد و انقلابی در نحوه آموزش پزشکان و مراقبت از بیماران ایجاد خواهند کرد.
