ملت مبارزی که دوربین به دست می‌گیرد

به گزارش پایگاه خبری دانا، گروه فرهنگ و هنر، محمدامین قاسمی پیربلوطی؛

نبردی برای حافظه

جنگ‌ها فقط بر سر خاک نیستند؛ گاهی نبردی به مراتب عمیق‌تر بر سر حافظه و هویت در جریان است. چه اتفاقی می‌افتد وقتی یک ملت نه تنها سرزمینش، بلکه تصاویر، فیلم‌ها و فریم‌هایی را که خود برای اثبات وجودش ثبت کرده، از دست بدهد؟ آیا می‌توان تاریخ یک ملت را به سرقت برد؟ مستند «فریم‌های فلسطینی»، محصول 1404 و یک اثر پژوهشی مهم از سعید فرجی، عکاس خبری باسابقه است که دقیقاً به همین زخم عمیق می‌پردازد. این فیلم، داستان یک شکست در «جنگ رسانه‌ای» و روایتی تلخ از جستجو برای یک حافظه تصویری گمشده است.

روزی که فلسطین دوربین به دست گرفت

این مستند به سراغ یک فصل کمتر دیده‌شده از تاریخ مبارزات فلسطین می‌رود. داستان از پس از جنگ شش روزه ۱۹۶۷ آغاز می‌شود؛ زمانی که گروهی از فیلمسازان و عکاسان جوان و آرمان‌گرای فلسطینی تصمیم گرفتند خودشان روایتگر انقلابشان باشند. آن‌ها «واحد فیلم و عکس انقلاب فلسطین» را تأسیس کردند تا در برابر تصویر مخدوشی که رسانه‌های غربی از آن‌ها ارائه می‌دادند، بایستند و هویت بصری خود را بسازند. این مستند، با استفاده از تصاویر آرشیوی کمیاب، فرآیند شکل‌گیری این جنبش سینمایی و تلاش‌های این هنرمندان را برای ثبت لحظه به لحظه زندگی، مبارزه و فرهنگ مردم فلسطین از سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۸۲ به تصویر می‌کشد. نقطه اوج تراژیک داستان، محاصره بیروت در سال ۱۹۸۲ است؛ جایی که این آرشیو عظیم و ارزشمند، یعنی تمام حافظه تصویری انقلاب، به طرزی مرموز ناپدید و سرنوشت آن تا به امروز نامعلوم باقی مانده است.

قدرت تصویر، سند تاریخ

سعید فرجی به عنوان یک عکاس خبری که سال‌ها منطقه را از نزدیک دیده، بهترین فرد برای روایت چنین داستانی است. قدرت اصلی «فریم‌های فلسطینی» در اهمیت سوژه بکر و تاریخی آن نهفته است. فیلم با نمایش تصاویر آرشیوی قدرتمند، مخاطب را به قلب تپنده انقلابی می‌برد که سینما را به‌عنوان سلاح خود انتخاب کرده بود. این مستند به ما یادآوری می‌کند که آرشیو، تنها مجموعه‌ای از عکس‌ها و فیلم‌های قدیمی نیست، بلکه سندی برای اثبات وجود و شاهدی بر تاریخ است. از منظر ساختاری، این اثر یک مستند پژوهشی و آرشیوی است. بنابراین، بینندگانی که به دنبال یک داستان احساسی و شخصیت‌محور هستند، شاید ارتباط عمیقی با آن برقرار نکنند. وزن فیلم نه در درام، که در اهمیت تاریخی و عمق اطلاعاتی است که به مخاطب ارائه می‌دهد و از این منظر، یک اثر بسیار ارزشمند و ضروری است.

مستندی درباره خودِ مستندسازی

شاید منحصربه‌فردترین ویژگی «فریم‌های فلسطینی» این باشد که یک مستند درباره خود «عمل مستندسازی» است. قهرمان این فیلم نه یک شخص، بلکه خود «آرشیو» است. این اثر یک مرثیه برای یک حافظه گمشده و در عین حال، یک ادای احترام به فیلمسازانی است که فهمیده بودند جنگ اصلی، «جنگ روایت‌ها» است. آن‌ها می‌دانستند اگر خودشان داستانشان را ثبت نکنند، دیگران آن را به شکلی که می‌خواهند، خواهند نوشت. این نگاه «فراروایی» که به اهمیت تصویر، رسانه و نقش دوربین در ثبت هویت می‌پردازد، «فریم‌های فلسطینی» را از یک مستند تاریخی صرف فراتر برده و به اثری برای علاقه‌مندان به مطالعات رسانه و تاریخ هنر تبدیل می‌کند.

جستجویی برای یک حافظه گمشده

«فریم‌های فلسطینی» یک اثر مهم و دیدنی است؛ به‌ویژه برای دانشجویان و علاقه‌مندان به تاریخ معاصر خاورمیانه، مطالعات فلسطین و رشته‌های مرتبط با رسانه و سینما. این مستند برای هر کسی که به قدرت تصویر در شکل‌دادن به هویت و حافظه جمعی باور دارد، تکان‌دهنده خواهد بود. فیلم فراتر از یک گزارش تاریخی، یک زنگ خطر است که به ما نشان می‌دهد نابودی آرشیو یک ملت، به اندازه اشغال خاک آن ویرانگر است، چرا که ملتی که حافظه‌اش را از دست بدهد، در معرض خطر فراموشی کامل قرار می‌گیرد.