از اجبار تا علاقه، مسیر تربیت کودک درس خوان

فاطمه سادات زاهدی، کارشناس ارشد مشاوره، پایگاه خبری دانا، گروه سلامت و سبک زندگی، اولین قدم این است که فضای خانه را به محیطی تشویق‌کننده برای یادگیری تبدیل کنید. اگر کودک شما ببیند که در خانه مطالعه، گفت‌وگو و یادگیری ارزشمند است، خودش هم به سمت آن کشیده می‌شود. وقتی پدر یا مادر کتاب می‌خوانند، از چیزهای جدید صحبت می‌کنند یا با اشتیاق از یادگیری حرف می‌زنند، کودک ناخودآگاه می‌آموزد که دانستن لذت‌بخش است. بنابراین اگر می‌خواهید فرزندتان باانگیزه درس بخواند، باید خودتان الگوی یادگیری باشید، نه فقط ناظر و کنترل‌گر.

راهکار مهم بعدی این است که انگیزه درونی را در او تقویت کنید. بسیاری از والدین به اشتباه از پاداش‌های مادی مثل پول یا هدیه برای تشویق به درس استفاده می‌کنند. این روش در کوتاه‌مدت ممکن است نتیجه بدهد، اما در بلندمدت باعث می‌شود کودک فقط برای پاداش درس بخواند، نه برای رشد خودش. بهتر است او را به خاطر تلاشش تحسین کنید، نه فقط به خاطر نتیجه. مثلاً بگویید: «خیلی خوبه که امروز با دقت تمرین‌هات رو نوشتی» به جای اینکه بگویید «آفرین بیست گرفتی». این جمله‌ها تفاوت زیادی در ذهن کودک ایجاد می‌کند؛ یکی تمرکز بر یادگیری دارد و دیگری بر نمره.

در کنار تشویق، نظم و برنامه‌ریزی هم اهمیت زیادی دارد. کودکان وقتی برنامه‌ی مشخصی برای مطالعه داشته باشند، احساس امنیت بیشتری می‌کنند و ذهن‌شان سازمان‌یافته‌تر می‌شود. برنامه‌ی درسی باید واقعی، قابل اجرا و متناسب با سن کودک باشد. برای مثال اگر فرزندتان هشت سال دارد، نمی‌تواند بیش از سی دقیقه پشت سر هم درس بخواند. بهتر است زمان مطالعه را به بخش‌های کوتاه تقسیم کنید و بین آن استراحت یا بازی بگذارید. از همان دوران ابتدایی یاد بدهید که نظم در کارها، بخشی از موفقیت است، اما بدون سخت‌گیری و فشار.

یکی از اشتباهات رایج والدین این است که مدام کودک را با دیگران مقایسه می‌کنند. این مقایسه‌ها نه‌تنها انگیزه را از بین می‌برد، بلکه باعث احساس بی‌ارزشی و اضطراب می‌شود. هر کودک منحصر‌به‌فرد است و سرعت یادگیری، علایق و سبک مطالعه‌ی مخصوص به خودش را دارد. بهتر است به‌جای مقایسه، با او درباره‌ی هدف‌ها و توانایی‌های خودش صحبت کنید. اگر در درسی ضعف دارد، با هم برنامه‌ی تقویتی بریزید و او را در مسیر یادگیری همراهی کنید.

محیط مطالعه‌ی فرزند هم اهمیت زیادی دارد. بهتر است مکان خاصی در خانه برای درس خواندن در نظر بگیرید که آرام، روشن و دور از حواس‌پرتی باشد. در هنگام مطالعه، تلویزیون خاموش باشد و وسایل بازی یا گوشی موبایل در دسترس نباشد. حتی نور اتاق و میز مناسب می‌تواند تمرکز را بالا ببرد. کودکی که احساس می‌کند فضای امن و راحتی برای یادگیری دارد، راحت‌تر تمرکز می‌کند و اضطراب کمتری دارد.

ارتباط عاطفی والدین با فرزند از همه چیز مهم‌تر است. کودکی که احساس امنیت و حمایت می‌کند، شجاعت بیشتری برای یادگیری دارد. اگر درسی را اشتباه یاد گرفت یا نمره‌ی بدی گرفت، به‌جای سرزنش از او بپرسید: «فکر می‌کنی چطور می‌تونیم دفعه‌ی بعد بهتر بشیم؟» این نوع گفت‌وگو باعث می‌شود کودک مسئولیت یادگیری را بپذیرد و از اشتباه نترسد. یادگیری واقعی در فضایی اتفاق می‌افتد که خطا مجاز است.

در کنار درس، فعالیت‌های غیرآموزشی را هم جدی بگیرید. ورزش، بازی، موسیقی و هنر، ذهن کودک را شاد و خلاق نگه می‌دارند. مغز در شرایط آرام و متعادل بهتر یاد می‌گیرد. کودکی که فقط تحت فشار درس است، به مرور از یادگیری دل‌زده می‌شود. سعی کنید بین درس، استراحت و تفریح تعادل برقرار کنید تا انگیزه‌ی درونی‌اش حفظ شود.

همچنین خوب است که یادگیری را با زندگی واقعی پیوند دهید. مثلاً وقتی درباره‌ی ریاضی درس می‌خواند، از او بخواهید موقع خرید یا آشپزی از آن استفاده کند. یا وقتی درباره‌ی علوم طبیعی یاد می‌گیرد، با هم تجربه‌ای واقعی انجام دهید. هرچه درس برایش ملموس‌تر شود، علاقه‌اش بیشتر می‌شود.