آسم یک بیماری طولانی مدت است که مجاری تنفسی را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری باعث تنگی و التهاب راه های هوایی و افزایش تولید مخاط می شود. متخصصان می گویند اگر دچار مشکلات تنفسی هستید که می‌آید و می‌رود احتمالا دچار آسم شده‌اید؛ اما برای تشخیص نهایی باید دکترتان از آزمایش‌های دقیق پزشکی که در ادامه ذکر می‌کنیم، کمک بگیرد.
نگار خلیلی، پایگاه خبری دانا، سرویس سلامت و سبک زندگی؛ چه خوش گفت سعدی شیرازی که «هر نَفَس که فرو می‌رود ممدّ حیات است و چون بر‌می‌آید مفرّح ذات».
همه ما فارسی‌زبان‌ها زیبایی این سخن را تحسین می‌کنیم، اما هیچ‌کس مانند بیماران مبتلا به آسم جان کلامش را درک نمی‌کنند.
آسم یک بیماری غیر واگیر است که اغلب جنبه ارثی داشته و می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما تقریباً نیمی از تمام موارد جدید بیماری، در کودکان زیر ۱۰ سال بروز می‌نماید. آسم يكی از شايع‌ترين بيماری‌های مزمن تنفسی در جهان است. در این‌جا تلاش می‌کنیم اطلاعات بیشتری درباره‌ی بیماری آسم در اختیار شما قرار دهیم.
آسم چیست؟ یا آن نَفَس که فرو نمی‌رود و بر نمی‌آید!
کلمه آسم از زبان یونانی گرفته‌شده است که معنی آن تنگی نفس است. آسم بیماری مزمن مجاری هوایی است که با واکنش بیش‌ازحد مجاری هوایی به طیف وسیعی از محرک‌ها شناخته می‌شود؛ این پاسخ بیش‌ازحد، به التهاب و انسداد مجاری هوایی می‌انجامد. آسم یک بیماری حمله‌ای است که در فواصل معین بروز می‌نماید، معمولاً حملات آسم، کوتاه‌مدت است و هر حمله بیش از چند دقیقه تا چند ساعت طول نمی‌کشد؛ بعد از پایان این مدت و درمان‌های مناسب به نظر می‌رسد که بیمار بهبودی کامل پیداکرده است. یکی از دلایل تورم راه‌های هوایی در افراد مبتلابه آسم، آلرژی است .
به طور طبیعی در هر بار تنفس، هوا از طریق بینی وارد گلو شده و از آن‌جا به داخل مجاری هوایی رفته و در‌نهایت وارد شش‌ها می‌شود. درون شُش کیسه‌های زیادی با دیواره‌ی پر از رگ وجود دارد که از طریق آن‌ها اکسیژنی که در هوا وجود دارد وارد جریان خون می‌شود. علائم آسم زمانی بروز پیدا می‌کند که مجاری هوایی متورم شده و ماهیچه‌هایی که در اطرافشان قرار دارد، منقبض می‌شود. علاوه بر این، مجاری هوایی با ترشحات مخاطی پر می‌شوند و همین موضوع باعث می‌شود که هوای کمتری وارد شش‌ها شود. این اتفاقات سبب بروز حملات آسم می‌شود که با سرفه‌های شدید و احساس گرفتگی در قفسه‌ی سینه همراه است. حملات آسم معمولاً کوتاه مدت هستند و هر حمله، از چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد.
آسم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پیک فلومتر یک دستگاه قابل حمل، ارزان و دستی است که توانایی شما در بیرون راندن هوا از ریه ها را اندازه گیری می کند. جریان هوا با مقدار هوایی که می‌توانید در یک «بازدم سریع» خارج کنید اندازه‌گیری می‌شود.
پیک فلومترها در دو محدوده برای اندازه گیری هوای خارج شده از ریه ها ارائه می شوند. دبی سنج پیک برد کم برای کودکان کوچک و فلومتر پیک برد استاندارد برای کودکان بزرگتر، نوجوانان و بزرگسالان است. یک فرد بالغ دارای مجاری هوایی بسیار بزرگتر از یک کودک است و به محدوده وسیع تری نیاز دارد.
انواع مختلفی از پیک دبی سنج ها وجود دارد. در مورد نوع استفاده از آن با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید.
چه کسانی می توانند از پیک فلومتر استفاده کنند؟
افرادی که آسم دارند می توانند از استفاده از پیک فلومتر و همچنین برخی از افراد مبتلا به برونشیت مزمن و آمفیزم بهره مند شوند. پیک فلومتر ممکن است برای افرادی که به تازگی بیمار تشخیص داده شده اند و مبتلایان به آسم مداوم مفید باشد.
اگر نیاز به تنظیم داروهای روزانه خود برای آسم دارید، پیک فلومتر می تواند بخش مهمی از برنامه مدیریت آسم شما باشد.
دبی سنج پیک می تواند به ویژه برای استفاده در کودکان خردسال که ممکن است نتوانند در مورد مشکل تنفسی ارتباط برقرار کنند مفید باشد. کودکان پنج‌ساله معمولاً می‌توانند از یک پیک فلومتر برای کمک به مدیریت آسم خود استفاده کنند.
چرا باید اوج جریان خود را اندازه گیری کنم؟
آسم گاهی به تدریج تغییر می کند. حداکثر سرعت جریان شما می تواند به شما نشان دهد که آیا آسم شما بدتر شده است؟ ، حتی قبل از اینکه علائم را احساس کنید. پیک فلومتر ممکن است به شما و پزشکتان کمک کند تا علل آسم خود را در محل کار، خانه یا بازی شناسایی کنید.
اندازه گیری اوج جریان می تواند به شما کمک کند:
- مراحل برنامه اقدام آسم خود را دنبال کنید، مانند تصمیم گیری در مورد زمان استفاده از داروهای تسکین دهنده سریع آسم یا تصمیم گیری در مورد زمانی که به دنبال مراقبت های اورژانسی باشید.
- مشخص کنید که کجا و چه زمانی علائم آسم شروع می شود، بنابراین برنامه ای برای جلوگیری از محرک های آسم خود تهیه کنید.
همچنین، خوانش اوج جریان می تواند به پزشک شما کمک کند تا در مورد درمان شما تصمیم بگیرد و داروهای شما را در صورت لزوم تنظیم کند.
چگونه از پیک فلومتر استفاده کنم؟
- مرحله 1: قبل از هر بار استفاده، مطمئن شوید که نشانگر یا فلش کشویی روی پیک فلومتر در پایین مقیاس شماره گذاری شده (صفر یا کمترین عدد در مقیاس) باشد.
- مرحله 2: صاف بایستید. آدامس یا هر ماده غذایی را از دهان خود خارج کنید. یک نفس عمیق بکشید (تا جایی که می توانید عمیق). دهانی پیک دبی سنج را در دهان خود قرار دهید. لب های خود را در اطراف قطعه دهانی محکم ببندید. حتما زبان خود را از قسمت دهانی دور نگه دارید. در یک نفس، هر چه سریعتر و با شدت بیشتری فوت کنید (مثل اینکه در حال فوت کردن شمع روی کیک تولد هستید). تا زمانی که تقریباً تمام هوا را از ریه‌های خود خارج کنید، به جای «دمیدن آهسته» یک «بازدم شدید» بزنید.
- مرحله 3: نیروی هوایی که از ریه های شما خارج می شود باعث می شود که نشانگر در امتداد مقیاس شماره گذاری شده حرکت کند. به عدد توجه کنید.
- مرحله 4: کل روند را سه بار تکرار کنید. (می دانید که روال را به درستی انجام داده اید، زمانی که اعداد هر سه آزمایش بسیار نزدیک به هم باشند.)
- مرحله 5: بالاترین رتبه را از بین سه رتبه ثبت کنید. میانگین محاسبه نکنید. این بسیار مهم است. هنگام استفاده از پیک دبی سنج، نمی توانید بیش از حد نفس خود را خارج کنید، اما می توانید خیلی کم نفس خود را خارج کنید. بالاترین میزان خواندن خود را ثبت کنید.
- مرحله 6: اوج بازدم خود را نزدیک به زمان مشخصی در هر روز اندازه گیری کنید. شما و پزشک می توانید بهترین زمان ها را تعیین کنید. پیشنهاد می دهیم که اوج جریان خود را دو بار در روز بین ساعت 7 تا 9 صبح و بین 6 تا 8 بعد از ظهر اندازه گیری کنید. برخی افراد اوج جریان را هم قبل و هم بعد از مصرف دارو اندازه گیری می کنند. سعی کنید این کار را هر بار به همین صورت انجام دهید.
- مرحله 7: نموداری از اوج نرخ جریان خود داشته باشید.اعداد را با پزشک خود در میان بگذارید.
چگونه می توان عدد اوج جریان خود نمودار کرد؟
بالاترین مورد از سه بار انجام تست را به شکل نمودار ترسیم کنید. تاریخ را می توان در بالای صفحه با AM و PM درج کرد. حاشیه سمت چپ می تواند مقیاسی را فهرست کند که با صفر (0) لیتر در دقیقه (L/min) در پایین صفحه شروع می شود و با 600 لیتر در دقیقه در بالا پایان می یابد.
می‌توانید در انتهای صفحه جایی برای یادداشت‌ها بگذارید تا احساس خود را توصیف کنید یا هر افکار دیگری را که ممکن است داشته باشید فهرست کنید.
اوج جریان نرمال چیست؟
اوج جریان "عادی" بر اساس سن، قد، جنس و نژاد فرد است. عدد مشخص شده یا استاندارد شده ممکن است از نموداری که بیمار را با جمعیتی بدون مشکل تنفسی مقایسه می کند به دست آید.
ممکن است در پیدا کردن یک نرخ اوج جریان "عادی" به تنهایی مشکل داشته باشید. بنابراین، برای شما و پزشکتان مهم است که در مورد آنچه برای شما «طبیعی» در نظر گرفته می‌شود صحبت کنید.
هنگامی که اوج جریان معمول و مورد انتظار خود را یاد گرفتید، قادر خواهید بود تغییرات یا روند آسم خود را بهتر تشخیص دهید.
چه زمانی باید از پیک فلومتر خود استفاده کنم؟
استفاده از پیک دبی سنج به چند چیز بستگی دارد.
اگر آسم شما به خوبی کنترل شده است و میزان " عدد طبیعی" را برای خود می دانید، ممکن است تصمیم بگیرید که اوج جریان خود را تنها زمانی اندازه گیری کنید، که احساس کنید آسم شما در حال بدتر شدن است. آسم شدیدتر ممکن است نیاز به چندین اندازه گیری روزانه داشته باشد.
فراموش نکنید که پیک دبی متر شما نیاز به مراقبت و تمیز کردن دارد. کثیفی جمع شده در متر ممکن است اندازه گیری اوج جریان شما را نادرست کند. اگر سرماخوردگی یا سایر عفونت های تنفسی دارید، میکروب ها یا مخاط نیز ممکن است در دستگاه متر جمع شوند.
تمیز کردن مناسب با مواد شوینده ملایم در آب داغ باعث می شود پیک دبی سنج شما به درستی کار کند و ممکن است شما را سالم تر نگه دارد.
تعیین اوج جریان
پیک نرخ جریان معمولا به سه ناحیه تقسیم می شود. از رنگ های چراغ راهنمایی – سبز، زرد، قرمز – برای نشان دادن سه منطقه استفاده می شود. به طور کلی، یک دبی اوج نرمال می تواند تا 20 درصد متفاوت باشد.
از دستورالعمل های کلی زیر آگاه باشید. به خاطر داشته باشید که تشخیص تغییرات از "عادی" مهم است. ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما ممکن است مناطق دیگری را برای دنبال کردن پیشنهاد دهد.
- منطقه سبز : 80 تا 100 درصد از سیگنال های اوج جریان معمول یا "عادی" شما کاملاً واضح است. خواندن در این منطقه به این معنی است که آسم شما به خوبی کنترل می شود. به استفاده از داروها طبق دستور ادامه دهید.
- منطقه زرد : 50 تا 80 درصد اوج جریان معمول یا "عادی" به شما هشدار می دهد. این ناحیه نشان می دهد که راه های هوایی شما در حال باریک شدن است و باید اقدام کنید. داروهای اضافی ذکر شده در منطقه زرد برنامه اقدام آسم خود را مصرف کنید. با پزشک خود تماس بگیرید و به او اطلاع دهید.
- منطقه قرمز: کمتر از 50 درصد اوج جریان معمول یا "طبیعی"، به شما هشدار پزشکی فوری می دهد. این ناحیه نشان دهنده تنگ شدن شدید راه هوایی است. داروی تسکین دهنده سریع خود را فورا مصرف کنید. فوراً با پزشک خود تماس بگیرید و اگر علائم بهبود نیافت، با ۱۱۵ تماس بگیرید یا به نزدیکترین اورژانس مراجعه کنید.
برخی از پزشکان ممکن است مناطقی با محدوده کوچکتر مانند 90 تا 100 درصد را پیشنهاد کنند. همیشه توصیه های پزشک خود را در مورد اوج جریان خود دنبال کنید.
در کودکانی که سرفه‌های مکرر و خس‌خس سینه دارند، تشخیص آسم همیشه هم ساده نیست
به گزارش سلامت نیوز به نقل از سایت تبیان، خیلی از آن‌هایی که آسم دارند نمی‌دانند دچار این بیماری هستند. در کودکانی که سرفه‌های مکرر و خس‌خس سینه دارند، تشخیص آسم همیشه هم ساده نیست و باید به سایر علت‌های این علائم نیز فکر کرد.
در افراد بزرگسال یا کودکان سنین بالاتر که سابقه‌ی پزشکی دقیقی دارند، تست عملکرد ریه به راحتی انجام می‌شود و تشخیص بیماری نیز پیچیدگی کمتری دارد.
سایر مشکلات تنفسی مانند آمفیزم، برونشیت و عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی ممکن است علائمی مشابه آسم داشته باشند. فاکتور تشخیصی میان آسم و بیماری انسدادی ریه این است که آسم در سال‌های اولیه کودکی حملات خود را شروع می‌کند.
کودکانی که خس‌خس سینه مکرر و مزمن دارند، چه سرفه کنند و چه نکنند و علائمی چون تنگی نفس و احساس گرفتگی در سینه داشته باشند باید از جهت آسم بررسی شوند. این بچه‌ها در واکنش به استفاده از اسپری بتاآگونیست بهتر می‌شوند که درمان تسکینی برای حملات خفیف آسم است. در کودکان زیر 5 سال، علائم متنوع‌اند و پزشک نمی‌تواند التهاب و جریان هوا در ریه را بسنجد.
اگر دچار مشکل تنفسی هستید که گهگاه بروز می‌کند باید از جهت آسم بررسی شوید. سرفه‌های پیاپی و خس‌خس مکرر سینه نیز شاخص‌های خوبی هستند که می‌توانند دلالت بر آسم داشته باشند. پزشک شما برای تشخیص دقیق، معاینات دقیق پزشکی انجام خواهد داد و سوابق پزشکی‌تان را بررسی خواهد کرد و سپس تست‌های تنفسی از شما می‌گیرد که شامل موارد زیر است:
- اسپیرومتری یا تست عملکرد ریه: پزشک از ابزاری برای اندازه‌گیری هوایی که طی مدت زمان معینی به درون ریه می‌کشید و بیرون می‌دهید استفاده می‌کند. این تست، حین حملات و فوراً بعد از استنشاق اسپری، که گشادکننده‌ی مجاری است، انجام می‌شود.
- حداکثر جریان بازدمی: این شیوه نیز سنجش دیگری برای عملکرد ریه است که میزان هوای بازدم در تنفس فرد را اندازه‌گیری می‌کند. حداکثر جریان بازدمی قبل از حمله‌ی آسم کاهش می‌یابد و شرایط وخیم‌تر می‌شود. خوب است که برای کنترل میزان جریان هوا، ابزار سنجش آن (پیک فلومتر) را به همراه خود داشته باشید تا مقدار حداکثر جریان هوای بازدمی نرمالتان را بدانید.
سایر تست‌های مورد استفاده عبارتند از: تست‌های آلرژی پوستی، آزمایش خون، تست ورزش و عکس از قفسه سینه.
آسم شما چقدر شدید است؟
شدت آسم باید سنجیده شود تا درمان مناسب انتخاب شود. خفیف‌ترین آسم با درجه یک و شدیدترین آسم با درجه چهار شناخته می‌شود.
ارزیابی شدت آسم به عنوان نقطه شروعی برای قرار دادن بیمار در گروه درمانی مشخصی به کار می‌رود. این ارزیابی در اولین مشاوره بین اپیزودهای حاد در بیماری که تحت درمان بلندمدت نیست اجرا می‌شود. ارزیابی شدت بیماری بستگی به تکرار علائم و ماکسیمم جریان هوای بازدم (در کودکان بالای 5 سال) دارد.
علائم به علائم روزانه و شبانه تقسیم می‌شوند (سرفه و خس‌خس سینه). حملات آسم معمولاً اپیزودیک (دوره‌ای) هستند و دوره‌ی میان حملات ممکن است روزها، ماه‌ها و یا حتی سال‌ها باشد؛ اما در موارد آسم شدید، حملات ممکن است هر روز باشند.
