یک کودک باید چند ساعت بخوابد؟ این سوال همه پدر و مادرهاست. میزان خواب کودک یکی از آن مسائل تخصصی مرتبط با کودک است که تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد. بیشتر والدین دوست دارند تا فرزندشان سر موقع بخوابد، اما تعریف زمان درست برای خوابیدن کودک در بازه‌های مختلف سنین کودکی با یکدیگر متفاوت است. درک همین تفاوت به والدین دیدی واقعی در این زمینه می‌دهد.
نگار خلیلی؛ پایگاه خبری دانا، سرویس سلامت و سبک زندگی؛ مقدار خواب مورد نیاز کودکان مختلف با هم متفاوت بوده و به عوامل مشخصی، همچون سن کودک بستگی دارد.
میزان خواب کودک از دوران نوزادی تا شروع جوانی، به 7 دوره زمانی مختلف تقسیم می‌شود:
یک تا چهار هفتگی؛ ۱۵ تا ۱۶ ساعت در شبانه‌روز
میزان خواب کودک در دوران نوزادی معمولاً ۱۵ تا ۱۸ ساعت در شبانه‌روز است، هرچند که هر بار تنها در دوره‌های کوتاه دو تا چهار ساعته می‌خوابند. نوزادان نارس بیشتر و کودکان مبتلا به کولیک کم‌تر از این مدت زمان استراحت می‌کنند.
از آنجایی که در نوزادان هنوز ساعت زیستی داخلی بدن (circadian rhythm) شکل نگرفته، الگوهای خواب آن‌ها به چرخه شب و روز وابسته نیست؛ در حقیقت خواب آن‌ها یک الگوی مشخص را دنبال نمی‌کند.
یک تا چهار ماهگی؛ ۱۴ تا ۱۵ ساعت در شبانه‌روز
با رسیدن به ۶ هفتگی، نوزاد آرام‌تر شده و الگوی خواب منظم تری پدیدار می‌شوند.
طولانی‌ترین میزان خواب کودک در این سن به ۴ تا ۶ ساعت رسیده و معمولاً به صورت منظم در زمان غروب آفتاب رخ می‌دهد. در این سن اشتباه گرفتن شب و روز به پایان میرسد.
چهار تا دوازده ماهگی؛ ۱۴ تا ۱۵ ساعت در شبانه‌روز
در حالی که تا ۱۵ ساعت زمان برای خواب ایده‌آل به نظر میرسد، میزان خواب کودک بالای یازده ماه تنها ۱۲ ساعت در روز می‌خوابند.
رسیدن به یک الگوی خواب ثابت، هدف اصلی این دوره است. چرا که در این سن کودک اجتماعی‌تر شده و الگوهای خوابش هم به والدین شبیه تر می‌شود.
در حول و حوش 6 ماهگی، کودک ۳ یا ۲ بار در طول روز چرت می‌زند. در این زمان و یا حتی زودتر کودک قادر است که به صورت کامل در طول شب بخوابد.
زمانی که ساعت زیستی داخل بدن به صورت کامل به تکامل برسد، الگوی چرت عصرگاهی کودک هم به ثبات خواهد رسید.
چرت نیمه صبحگاهی کودک معمولاً از ساعت ۹ صبح شروع شده و تا یک ساعت ادامه دارد. چرت ظهرگاهی هم معمولا یک تا دو ساعت طول کشیده و معمولاً از ظهر تا ساعت ۲ بعد از ظهر به طول می‌انجامد.
چرت عصرگاهی هم هر زمانی بین ساعت 3 تا 5 بعد از ظهر رخ داده و از نظر مدت زمان در افراد مختلف متفاوت است.
یک تا سه سالگی؛ ۱۲ تا ۱۴ ساعت در شبانه‌روز
زمانی که کودک یک سالگی را پشت سر می‌گذارد و با رسیدن به ۱۸ تا ۲۱ ماهگی، کم‌کم تمایل به چرت صبحگاهی و غروب خود را از دست داده و تنها یک بار در روز چرت می‌زند.
در حالی که کودکان نوپا به ۱۴ ساعت خواب در روز نیاز دارند، آن‌ها معمولاً تا ۱۰ ساعت به خواب می‌روند.
بیشتر کودکان ۲۱ تا ۳۶ ماهه، کماکان به یک خواب کوتاه نیمروز نیاز دارند، مدت زمان این خواب بین یک تا سه و نیم ساعت متفاوت است.
کودکان در این سن معمولاً بین ساعت ۷ و ۹ شب به رختخواب رفته و صبح‌ها بین ساعت ۶ و ۸ از خواب بیدار می‌شوند.
سه تا شش سالگی؛ ۱۰ تا ۱۲ ساعت در شبانه‌روز
میزان خواب کودک در این سن معمولاً بین ساعت ۷ تا ۹ شب به خواب رفته و بین ساعت ۶ تا ۷ صبح از خواب بیدار می‌شوند. این الگوی خواب درست مانند الگوی خواب کودک در سنین پایین‌تر است.
در سه سالگی هنوز کودکان خواب کوتاه روزانه را دارند در حالی که در پنج سالگی بیشتر آن‌ها دیگر در هنگام روز به خواب نمی‌روند.
چرت روزانه به تدریج کوتاه‌تر می‌شود. مشکلات خواب جدید بعد از سن سه سالگی معمولاً ایجاد نمی‌شود.
هفت تا دوازده سالگی؛ ۱۰ تا ۱۱ ساعت در شبانه‌روز
در این سنین به دلیل فعالیت‌های اجتماعی، خانوادگی و روتین مدرسه، میزان خواب کودک به تدریج دیر و دیرتر می‌شود. بیشتر دوازده ساله‌ها تقریبا ساعت ۹ شب به رختخواب می‌روند.
با این همه ساعت به خواب رفتن کودکان در این سن متفاوت بوده و بین ساعات ۷ تا ساعت ۱۰ خواهد بود. کل میزان خواب کودک در این سن ۹ تا ۱۲ ساعت و به صورت میانگین ۹ ساعت خواهد بود.
دوازده تا هجده سالگی؛ ۸ تا ۹ ساعت در شبانه‌روز
نیاز به خواب برای سلامت و کیفیت زندگی نوجوانان بسیار ضروری و حیاتی است. در این سن بسیاری از نوجوانان به ساعت‌های خواب بیش‌تری نسبت به سال‌های گذشته احتیاج دارند.
با این همه بسیاری از نوجوانان و جوان در این سنین به دلیل افزایش فشارهای اجتماعی، به مقدار کافی و مورد نیاز نمی‌خوابند.
تنظیم ساعت خواب کودک در سنین پایین
برای داشتن یک خواب خوب و مفید برای کودک باید یک برنامه منظم چید و ساعت خواب کودک را تنظیم کرد. نخست بدانیم که روتین شبانه‌ی خواب کودک چیست؟ در ادامه این روند را قدم به قدم توضیح می‌دهیم.
روتین شبانه برای تنظیم خواب کودک چیست؟
تنظیم ساعت خواب کودک و داشتن یک روتین منظم نیازمند اجرای فعالیت‌های کمی است. در واقع نکته‌ی کلیدی ماجرا این است که این فعالیت‌ها هر شب به شیوه‌ی یکسانی انجام شوند. در واقع 20 دقیقه قبل از ساعت خواب کودک این فعالیت‌ها شروع می‌شوند.
بیشتر روتین‌های شبانه برای تنظیم خواب کودک شامل فعالیت‌های پیش از خواب مانند حمام کردن، مسواک زدن و انجام فعالیت‌های لذت بخش مانند کتاب خواندن و یا گوش دادن به یک داستان صوتی است.
برای اینکه محیط خواب کودک آرام و مثبت باقی بماند، باید از توجه مثبت و تشویق استفاده کرد.
روتینی شبانه که می‌تواند بعد از شام یا حمام آغاز شود و میزان خواب کودک را تنظیم کند عبارت است از:
- کودک برای 15 تا 20 دقیقه بازی می‌کند، این مدت زمان می‌تواند کتاب خواندن با پدر و مادر را هم شامل شود.
- پدر یا مادر به همراه کودک به اتاق خواب می‌روند.
- پدر یا مادر کودک را به آرامی در آغوش کرده و او را می‌بوسند.
- کودک در تخت قرار داده می‌شود.
- در پایان 20 دقیقه به فرزند خود شب بخیر بگویید. در این زمان اگر کودک پافشاری کرد و یا اینکه در برابر خوابیدن مقاومت کرد، شما باید جدی باشید. با رفتار خود به کودک نشان دهید که الان موقع خواب است و بعد بلافاصله اتاق خواب کودک را ترک کنید.
تنظیم میزان خواب کودک؛ انتخاب زمان مناسب
کودکان در سنین پایین معمولاً بین ساعت 7 تا 8 شب به خواب می‌روند و پدر و مادر هم ممکن است این ساعت را به عنوان ساعت خواب ایده آل در ذهن داشته باشند.
اما با این همه بهتر است که ساعت خواب کودک را برای زمانی تنظیم کرد که کودک به صورت طبیعی به خواب می‌رود.
با این کار شانس بالاتری وجود دارد که روتین شبانه با موفقیت به زمان خواب کودک متصل شود. برای مثال اگر کودک در نهایت در ساعت 9 شب به خواب می‌رود، از این ساعت به عنوان ساعت خواب موقت استفاده کنید.
ساعت خواب واقعی کودک را به آرامی به ساعت خواب دلخواه خود نزدیک کنید
یک هفته بعد از شروع روتین خواب، شما می‌توانید ساعت خواب کودک را به آرامی به سمت جلو بکشانید.
برای این کار باید هر دو روز یکبار ساعت خواب کودک را 15 دقیقه به جلو بکشید. این کار را تا زمانی ادامه دهید که به ساعت دلخواه خود برسید.
برای مثال اگر ساعت ایده آل شما ساعت 9 است، باید کارهای زیر را انجام دهید:
- ساعت 8:45 دقیقه کودک را در تخت قرار دهید
- این کار را برای دو شب انجام دهید
- در دو روز آینده ساعت خواب کودک را 15 دقیقه به جلو کشیده و او را در ساعت 8:30 در تخت قرار دهید
- این کار را تا زمانی که ساعت خواب کودک به ساعت دلخواه شما برسد، ادامه دهید
این کار ممکن است چندین هفته طول بکشد ولی در نهایت تنظیم خواب شبانه کودک فواید بسیار زیادی برایتان دارد؛ مثلا تعداد دفعاتی که کودک در طول شب بیدار می‌شود را کاهش داده و به رابطه بهتر والد– فرزندی منجر می‌شود.
فواید زود خوابیدن کودک
والدین اعتقاد دارند که خواب خوب روی خلق و خوی کودک تاثیر مستقیم دارد و از طرفی دیگر بسیاری از آن‌ها باور دارند که خواب اثر مستقیمی روی یادگیری و رفتار کودک می‌گذارد.
اما از طرفی دیگر یافته‌های اخیر پژوهشگران ثابت کرده است که میزان خواب کودک روی سلامت کودک اثر مهمی دارد.
زمانی که کودک به اندازه کافی می‌خوابد، خطر اضافه وزن و یا ابتلا به دیابت در او کم شده و مشکلات یادگیری و تمرکز تا حد زیادی در او کاهش پیدا می‌کند.
خواب به اندازه ورزش کردن و غذا خوردن اهمیت دارد. در مدت زمانی که کودک در خواب به سر می‌برد، نوروترانسمیترها و یا پیام رسان‌های شیمیایی مغز فرصت تجدید قوا پیدا می‌کنند.
از طرفی دیگر تحقیقات جدید دانشمندان نشان داده است که در هنگام خواب سلول‌های مغزی از شر مواد زائد و عوامل سمی بیماری‌زا رها می‌شوند.
نکته خطرناک و نگران کننده‌ی این تحقیقات این است که کودکان با سرعت بیش‌تری وارد منطقه خطر می‌شوند.
عواقب ناشی از کمبود خواب تنها بعد از 4 روز که کودک یک ساعت کم تر از حالت عادی به خواب رفته، خود را نشان می‌دهد.
خواب باعث رشد بهتر می‌شود
بعضی از صبح‌ها ممکن است به فرزند خود نگاه کرده و با خود بگویید که در عرض یک شب چه قدر بزرگتر شده است.
پزشکان معتقد اند که هورمون رشد در دوره خواب عمیق ترشح می‌شود. کودک باید ۵۰ درصد از زمان خود را در خواب عمیق سپری کند و این مقدار خواب برای حفظ سلامتی کودک بسیار اهمیت دارد.
پزشکان ایتالیایی کودکانی که از سطح کافی و مناسب هورمون رشد برخوردار نیستند را مورد مطالعه قرار دادند و به ابن نتیجه رسیده‌اند که این دسته از کودکان بسیار کم‌تر از متوسط کودکان می‌خوابند.
