وضعیت انرژی درایران

به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا،پس از‌افزایش قیمت نفت در سال 1973 کشورهای پیشرفته صنعتی مجبور شدند به مساله انرژی جدی تر بنگرند و این دید پس از افزایش مجدد قیمت نفت بعد از انقلاب اسلامی،وسعت بیشتری یافت.این مساله به عنوان بحران انرژی یا بحران احتراق نام گرفت و سرآغاز تحقیقاتی در زمینه صرفه جویی یا بهینه سازی مصرف انرژی شد.این صرفه جویی،در اولین مرحله تمامی سیاستگزاری های انرژی و جزء برنامه های کوتاه مدت قرارگرفت و در برنامه های میان و بلند مدت مواردی مانند پیدا کردن منابع جدید انرژی و منابع انرژی های تجدید پذیرمانند انرژی خورشید و باد و امواج و غیره در دستورکار قرارگرفت.
مهمترین نکته ای که برای مردم عادی در مورد صرفه جویی در انرژی مطرح می شود این است که آیا این صرفه جویی تاثیری در استاندارد زندگی داشته و باعث پایین آمدن سطح آسایش آنها خواهد شد یا نه؟جواب منفی است زیرا این عمل باعث می شود که ضمن حفظ استاندارد زندگی و سطح تولید ناخالص ملی،میزان انرژی مصرفی کاهش یابد.در واقع می توان از این موضوع تحت عنوان هرچه بهتر و با راندمان بیشتر از انرژی مصرف کردن را نام برد که همان بهینه سازی مصرف انرژی است. کشورهای صنعتی به این نتیجه دست یافته اند که با بهینه سازی مصرف انرژی در صنایع و ساختمان ها،می توان بین 30 تا40 درصد مصرف انرژی را کاهش داد.  
وضعیت انرژی خورشیدی ایران  
ایران در مجموع کشوری است بسیار آفتابی و ازنظرمقدارودریافت انرژی خورشیدی در شمار بهترین کشورها محسوب  
می شود. انرژی فراوان و لایزال خورشید،بدون نیاز به شبکه های انتقال و توزیع عظیم و پرخرج،در سراسر کشور گسترده شده است. معماری سنتی ایران نشان دهنده توجه خاص ایرانیان در استفاده صحیح و موثرازانرژی خورشید درزمان های قدیم است. متاسفانه در حال حاضر  با وجود علوم و تکنولوژی جدید در کشور،استفاده از انرژی خورشیدی بسیار ناچیز است.
چنین تصور می شود که وجود منابع عظیم نفت و گاز و پایین بودن سطح علمی و فنی کشور باعث پیشرفت نداشتن در استفاده از انرژی خورشیدی شده است اما باید توجه کرد که:
1-ارزش واقعی منابع فسیلی خیلی بیشتر از آن است که ازنفت برای گرم کردن آب یا گرمایش ساختمان ها واموری از قبیل آنها استفاده شود.
2-منابع نفت و گاز رو به زوالند و دیر یا زود این منابع تخلیه خواهند شد.
3-در مواقع بحرانی مانند زمان جنگ که اختلالاتی در استخراج و تولید ایجاد می شود یا در زمستان که به علت بسته بودن راه ها،امر توزیع مختل می شود،مصرف کنندگان با کمبود شدید سوخت روبرو خواهند شد.
از طرفی می توان به صراحت اعلام کرد که سطح کنونی‌علمی و صنعتی کشورمان برای ایجاد و گسترش تکنیک خورشیدی به حد کافی آمادگی دارد بنابراین اگر طرح های خورشیدی معرفی شوند و علوم و فنون مربوطه ترویج یابند،صنایع خورشید کشور،می تواند به عنوان یک صنعت خودکفا وارد عمل شود.
مهمترین نکته این است که پژوهشگران و مخترعان و صنعتگران ایرانی باید طرح ها و دستگاه هایی را معرفی کنند که با شرایط جوی و علمی و فنی ایران مطابقت داشته و از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه باشند.
عمده منابع انرژی ایران
منابع عمده انرژی که در حال حاضر درایران مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:نفت خام،گاز طبیعی،ذغال سنگ،پتانسیل آبی و انرژی های غیر تجاری.
در ایران ذخایرثابت شده نفتی موجود در حدود 39 بیلیون بشکه و مصرف داخلی حدود 700هزار بشکه در روز برآورد شده است. از آنجایی که اقتصاد ما وابسته به صدور نفت است بنابراین میزان صادرات،نقش عمده ای در مصرف ذخایر نفتی دارد.
تا قبل از انقلاب،صادرات نفت ایران به مرز6میلیون بشکه در روز هم رسیده بود که با توجه به میزان ذخایر موجود دررشد مصرف داخلی،عمر ذخایر گاز طبیعی چیزی در حدود 30سال پیش بینی می شد.خوشبختانه ایران از نظر ذخایر گاز طبیعی نیز ثروتمند بوده و میزان ذخایر را تا299 تریلیون فوت مکعب تخمین زده اند. در صورتی که ذخایر گازی کشور فقط به مصرف داخلی برسد عمری در حدود 200 سال یا بیشتر برای آن پیش بینی می شود. ذخایر ذغال سنگ در ایران را در حدود 6 میلیون تن تخمین می زنند که فقط 10 درصد آن ذخایر حتمی و اثبات شده است وعمدتا به مصارف صنعتی کشور می رسد.
پتانسیل طبیعی آبی نیز در حدود 13000 مگاوات است که تاکنون 10 درصد آن مورد استفاده قرار گرفته است.منابع انرژی های غیر تجاری شامل جنگل ها و مراتع و بوته زارها و فضولات حیوانی است که بر اساس اطلاع،آمار دقیقی در این زمینه تهیه نشده است ولی به هر صورت حدود 50 درصد از مصرف عمده انرژی خانگی به خصوص در روستا ها از این منابع تامین می شود.  
بایدها و نبایدها
ایران کشورحاصل خیزی است وحدود 50درصد ازجمعیت درروستاها زندگی می کنند. تامین انرژی مصرفی در روستاها،برای ازدیاد تولیدات کشوری و بالا بردن سطح زندگی و ایجاد صنایع محلی،نه تنها ضروری بلکه یک امر حیاتی است. در این خصوص انرژی های نو و از آن جمله انرژی خورشیدی می تواند نقش اساسی را ایفا کند.
لازم است مصرف انرژی بخش هایی مختلف،در شهرها و روستاهای کشور از قبیل مصارف خانگی،تجاری و صنعت و حمل و نقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و آمارهای دقیقی بر اساس بافت اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و اهداف جامعه و توسعه آینده کشور تهیه شود.البته دانشگاه ها نیز می توانند در این مورد کمک های ارزنده ای داشته باشند.امید است در برنامه ریزی های آتی کشور برای تامین انرژی لازم،سهم انرژی خورشیدی نیز تعیین و بر اساس آن اعتبار لازم برای اجرای طرح های مفید خورشیدی تامین شود./پایان پیام
اصغر حاجی سقطی،
عضو هیات علمی دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه علم و صنعت