تعداد نظرات: ۱ نظر
وضعیت اقتصاد دارویی در ایران(۲)؛
آیا تولید داخلی چاره مشکل دارو در ایران است؟ فعلا پاسخ این سوال منفی است؛ زیرا برای تولید دارو در داخل کشور هم وابستگی به واردات وجود دارد و کیفیت محصولات داخلی هم اغلب در حداقل استاندارد است.
وابستگی خارجی محصولات داخلی!
اما شاید گفته شود که مشکل دارو بیشتر به داروهایی وارداتی برمی‌گردد که سهم عمده محصولات و نیاز کشور را شامل نمی‌شود. طبق آمار‌ها، ۹۶ درصد محصولات دارویی ایران در داخل کشور تامین می‌شود. تعداد بیماران خاص (به غیر از دیابت) هم که نیاز به محصولات دارویی خارجی دارند در حد پانصد هزار نفر است. آمار مرکز آمار هم نشان می‌دهد در سال ۱۳۸۷ تنها ۵ صدم درصد حجمی و ۴ درصد واحدی نیاز دارویی کشور از داروهای وارداتی تامین شده است.
اما چنین تصوری غلط است. دلایل غلط بودن این فکر این است که اولا این محصولات، داروهای مهم و استراتژیکی هستند. ثانیا برای تولید همان ۹۶ درصد داروی داخل کشور هم نیاز به ورود مواد اولیه از خارج از کشور است. در این خصوص آمارهای مختلفی بیان شده است. از وابستگی ۴۰ درصدی تا ۶۰ درصدی به مواد اولیه خارجی اما این آمار هر چه باشد نشانگر وابستگی صنایع دارویی به خارج از کشور است که همان مشکل تحریم در این خصوص وجود دارد. یک مسوول وزارت بهداشت گفته است که ایران در هر سال ۸۰۰ میلیون دلار واردات مواد اولیه دارویی دارد.
حداقل استاندارد تولید داخل
محصولات دارویی داخل کشور حکایت دیگری هم دارند. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس و سخنان رییس کمیسیون بهداشت مجلس نشان می‌دهد که داروهایی ایرانی حداقل استاندارد بین‌المللی و استاندارد داخلی ایران را دارند اما لزوما به همان مقدار داروهای خارجی با کیفیت نیستند. در این شرایط، بیماران با استفاده داروی ایرانی همان میزان بهبودی داروی خارجی را ندارند ضمن اینکه باید در نظر گرفت که عادت دارویی برخی بیماران سابقه‌دار بر مبنای داروی خارجی شکل گرفته است.
اما دلیل پایین‌تر بودن کیفیت محصولات دارویی چیست؟ مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی قدیمی بودن ساختمان‌های داروسازی، عدم انطباق تعداد اقلام تولیدی با فضای فیزیکی و تجهیزاتی موجود، قدیمی و مستهلک بودن ماشین‌آلات و تجهیزات، فرمولاسیون‌های قدیمی که برخی از آن‌ها از داروسازی دنیا حذف شده‌اند، حذف شدن برخی از اقلام از پروتکل‌های درمانی در حالی که در ایران هنوز نسبت به ساخت و تجویز آن اقدام می‌شود، قدیمی بودن تکنولوژی‌های ساخت و تهیه دارو‌ها، مدرن نبودن متدهای کنترلی اقلام دارویی، تهیه مواد اولیه و بسته‌بندی از منابع با کیفیت پایین به دلیل ارزانی آن‌ها علی رغم اینکه در محدوده فارماکوپه (استاندارد)ها هستند، عدم رعایت شرایط نگه‌داری دارو‌ها در نزد توزیع‌کننده، داروخانه و مصرف کننده، به وجود آمدن مقاومت‌های میکروبی به دلیل تجویز و مصرف غیرمنطقی دارو‌ها و عدم ابتکار و نوع‌آوری در سیستم توزیع دارو است.
از منظر کیفیت می‌توان مساله تولید دارو به شکل صنعتی را مرور کرد. در ایران حدود ۷۹ شرکت فعال در حوزه تولید دارو وجود دارد. این البته آمار سازمان توسعه تجارت است اما بنا به گزارش سایت دارویاب، رقم این تولیدکنندگان، ۱۰۱ عدد است. در عین حال یک مسوول وزارت بهداشت آمار کارخانه‌ها را ۴۴ واحد بیان کرده است. هر چه هست. ظرفیت اسمی این واحد‌ها حدود ۴۰ میلیارد دارو است ولی از ۷۵ درصد این ظرفیت استفاده می‌شود. ۷۰ درصد این تولیدکنندگان دولتی، بنیادی (نظیر بنیاد ۱۵ خرداد) و بخش عمومی می‌گردانند و تنها ۳۰ درصد آن‌ها خصوصی است. همین دولتی بودن هم شاید یکی از دلایل بهره‌وری پایین در صنعت دارو باشد.
۶ درصد از داروسازهای کشور جذب صنعت داروسازی شده‌اند!
یکی دیگر از دلایل بهره‌وری پایین در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی آمده است. فقط ۶ درصد از داروسازهای کشور جذب صنعت داروسازی شده‌اند. بنابراین عدم انضمام صنعت و دانش هم نکته دیگری است. در عین حال انحصار و دولتی گرایی در طرف عرضه هم وجود دارد تا جاییکه که اگرچه از میان ۸۳۰۰ داروخانه سطح کشور، ۸۸ در آن‌ها در مالکیت حقیقی و ۹۵ درصد آن‌ها خصوصی است؛ اما ۴۵ درصد داروی کشور به آن ۵ درصد داروخانه‌ای می‌رسد که در اختیار بخش دولتی است. فسادهای کوچک حوزه در مراکز داروخانه تک نسخه‌ای و فروش مجوز داروخانه‌های شبانه‌روزی هم از دیگر محورهای اقتصاد دارو است که پرداخت به آن فرصت دیگری را می‌طلبد. (+)
در عین حال مشکل کیفیت فقط در کالاهای تولید داخلی وجود ندارد. تحریم‌ها باعث شده که مسوولان و واردکنندگان صنعت دارو به جای غرب، به شرق روی بیاورند و دارو‌ها و مواد اولیه چینی و هندی را بخرند. کالاهایی که ظاهرا کیفیت بالایی ندارند. خبر خطر‌ناک‌تر این است که برخی از داروهای وارداتی از رده خارج یا تاریخ مصرف‌گذشته هستند.
اقتصاد دارو در ایران، با حجم کلی ۴۸۰۰ میلیارد تومانی یا یک میلیارد و دویست میلیون دلاری، حال و روز خوشی ندارد. ترکیب تحریم و سوء مدیریت داخلی وضع را به جایی رسانده که مرگ، به بیماران نزدیک‌تر شده است. در این شرایط باید به همه شعارهای داخلی برای تامین ارز و دغدغه سلامت مردم و همه شعارهای خارجی برای حقوق بشر پوزخند زد.
ادامه دارد...
