چند قدم فاصله تا تولید قطارهای بدون موتور و چرخ

صنعت حمل و نقل ریلی  هم مانند سایر ناوگان مسافری و باری همواره دچار مشکلات عدیده ای چون آلودگی صوتی و زیست محیطی و فقدان سرعت لازم است اما يك شركت ماشين سازي درشهرستان نيشابور براي اولين بار درجهان با حل این مشکلات موفق به طراحي و توليد نمونه قطارهاي بدون موتور و بدون چرخ شد که اگر اجرایی شود انقلابی عظیم در صنعت حمل و نقل ریلی به وجود خواهد آمد. دستیابی به چنین دستاوردی و اما و اگرهای اجرایی شدن چنین طرحی در کشورمان باعث شد تا خبرنگار گروه دانش خبرگزاری دانا  (دانا خبر) گفت وگویی با حسین غنمی، مدیرعامل و مدیر گروه شرکت ماشین سازی یکتا شرق، دارنده مدال طلای لهستان (طرح قطارهای بدون چرخ)، مدال نقره(چرخ های کم صدای قطار) درسال 2009 و مدال برنز (چرخ های کم صدای قطار) و نقره (قطارهای بدون چرخ و موتور) چین درسال 2008 انجام دهد که در ادامه می آید.

اولین ایده ما ساخت چرخ های کم صدا بود؛ چرخ های کنونی قطار به دلیل یکپارچه بودنشان هنگام فیت شدن رینگ فولادی روی طوق چدنی با دردسر زیاد و با صرف هزینه و استهلاک فراوان ساخته می شود به همین دلیل ما به فکر این افتادیم که چگونه چرخی طراحی کنیم که صدای خشک و بی خاصیت قطار را بگیرد. ما برای این منظور چرخی لاستیکی را طراحی کردیم که دارای دو قسمت بسیار ساده است و هنگام ارتباط با ریل جلوی ضربات را می گیرد و مانع استهلاک هم می شود. پس از آن قطار بدون موتور را طراحی کردیم و دریافتیم که می توان چرخ قطار را حذف و وزن آن را سبک تر کرد و بدین صورت قطار بدون چرخ و موتور را طراحی و نمونه سازی کردیم. ما با مشاهده تریلی ها و میلگردکش ها دیدیم یک تریلی با جرم 6 تنی اش قادر به جا به جایی بار 24 تنی است اما قطار با جرم مرده هزار تنی اش فقط 600 مسافر (48 تن) را جا به جا می کند و هزار لیتر گازوییل هم می سوزاند پس چه طور است جرم قطار را از هزار تن به 80 تن تقلیل بدهیم. همچنین مسافرت با قطارهای کنونی عوارض جانبی دیگری مانند آلودگی صوتی (تولید صدای ناهنجار چرخ های واگن) و آلودگی هوا ناشی از سوخت نیز دارد. بر این اساس، پس از تحقیقات بسیار در زمینه راه آهن، سرعت قطار، استفاده از نیرو محرکه و سیستم ترمز بندی و تعلیق آنها بر آن شدیم تا راه حلی بیابیم که هزار تن جسم مرده یک قطار با آن همه تاسیسات و نیروی محرکه، چرخ ها، ریل گذاری و سنگینی وزن و سر و صدای ناهنجار و آلودگی هوا را بکاهیم و همچنین هزینه های مصرفی را نیز کم کنیم.

در حال حاضر نمونه ساخته شده دارای چه مزایایی است؟

نبود آلودگی زیست محیطی و صوتی، کم کردن وزن کلی قطار به میزان 80 تا 90 درصد، دارا بودن امنیت جانی و روحی مسافران به میزان صد درصد، متفاوت و مقرون به صرفه بودن ریل گذاری، بالا بردن سرعت از 100 کیلومتر تا 900 کیلومتر در ساعت، تفاوت شکل ظاهری ریل ها و واگن ها با نمونه های فعلی حدود 90 درصد، کاهش استهلاک نیروی محرکه قطارها از 100 به کمتر از 50 درصد از جمله مزایای این نمونه ساخته شده قطار است.

این قطار با چه مکانیزمی کار می کند؟

در حال حاضر طول قطارهای دیزلی و برقی فعلی 450 متر است. این قطارها دارای 15 واگن 25متری، یک لوکوموتیو مولد برق و رستوران هستند. ما در این طرح طول قطار را 330 متر در نظر گرفتیم و به ازای هر 100 متر یک الکتروموتور در مناطقی که شیبش صفر درجه است، تعریف کردیم؛ در مناطق شیب دار تعداد الکتروموتورها باید بیشتر باشد. همچنین به جای چرخ روی قطارها قرقره هایی از جنس فولاد و پین تعریف کردیم. قطعات قطار هم به گونه ای طراحی کردیم که همیشه 4 الکتروموتور در طول مسیر به طور هوشمند روشن باشد. کنترل سرعت قطار هم به دست لوکوموتیوران است. لوکوموتیوران تعیین کننده این است که 3 الکتروموتور و الکتروموتور بعدی با چه دور موتوری حرکت کند. این سرعت از صفر تا 900 کیلومتر متغیر است.

انرژی اصلی این قطار چگونه تامین می شود؟

انرژی این قطار هم مثل قطارهای شهری توسط یک خط برق مسیر ریل تامین می شود با این تفاوت که ولتاژ برق مصرفی مترو ها برای گرفتن شتاب بسیار زیاد است اما این قطارها  تنها به 110 یا 220 ولت برق برای تامین روشنایی و استفاده از سیستم ترمز نیاز دارند.

فکر می کنید چنین طرح هایی چه زمان در کشورمان عملیاتی و اجرایی شود؟

ما اصلا برای اجرایی شدن چنین طرحی در کشورمان خوش بین نیستیم چون هنوز چنین طرح فراملی را باور نکرده اند. به عنوان مثال قرار بود سمینار علمی پیرامون این مساله مهم در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شود حتی وزیر علوم هم نامه ای به دانشگاه ارسال کرد اما دانشگاه حاضر به برگزاری چنین سمیناری نشد. سر این اصل ما حاضر نیستیم ریسک کنیم چون این طرح، مباحث امنیتی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و معادلات جهانی را بهم می ریزد بنابراین هرکجا شرایط عمومی مهیا باشد ما این طرح را اجرایی خواهیم کرد. ان شاء ا... به زودی نمونه واقعی این قطار هم ساخته خواهد شد.

آیا ادعا می کنید که طرح شما از لحاظ علمی کامل است و جای کار ندارد؟

این طرح مطمئنا جای کار بسیار دارد اما ماهیت و هسته اصلی آن بسیار قوی طراحی شده است به همین دلیل می توان روی آن کار کرد و قطعا ارتقا خواهد یافت.