یادداشت؛
کشورها در سیاست خارجی خود با بهره‌گیری از ظرفیت‌های اقتصادی و انرژی و در چارچوب دیپلماسی انرژی، راهبرد نوین رشد و توسعۀ اقتصادی و تأمین امنیت ملی را در پیش گرفته‌اند.
خبرگزاری دانا (داناخبر): برای ایران به عنوان کشور دارنده ذخایر عظیم نفت و گاز، بهره گیری از دیپلماسی انرژی، ابزاری برای ارتقای سطح دستاوردها از نظام اقتصاد سیاسی جهانی محسوب شده و دارای جایگاه خاصی است؛ زیرا از یک‌سو، در بعد اقتصادی و از سوی دیگر در بعد امنیتی، با منافع و قدرت ملی در ارتباط بوده است. دیپلماسی انرژی در حالی اهمیت بیشتری برای ایران یافته است که با ارزیابی دقیق شرایط زمانی و واقعیات جهانی، منطقه‌ای و بین‌المللی و نیز توجه به اثرگذاری این بخش بر کنش‌های متقابل نیرو‌های داخلی، این نکته مشهود می شود که شاخص‌ترین بخش اقتصادی کشور در تعاملات بین‌المللی است؛ لذا بهره گیری از این دیپلماسی ضمن موضوعیت داشتن در منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، مؤلفه‌‌های قدرت سیاسی و اقتصادی کشور در نظام اقتصاد سیاسی جهانی را تقویت می‌کند.نفت و سیاست خارجی به عنوان دو مقوله به هم پیوسته، همواره رابطه‌ای متقابل نسبت به یکدیگر داشته و نقشی موثر در امنیت کشور ایفا کرده‌اند. نه سیاست خارجی می تواند بدون شناخت انرژی به دیپلماسی موفقی برسد و نه بخش انرژی بدون دیپلماسی، موفق به تعامل گسترده و دستیابی به اهداف موردنظرش خواهد بود.
ایران نیز با قرار داشتن بر بستری عظیم از منابع انرژی به ویژه نفت و گاز و نیز با بهره مندی از جغرافیای سیاسی و اقتصادی خود، از موقعیتی ارزشمند و کم نظیر در جهان برخوردار است. در جهانی که امنیت ملی کشورها با تامین انرژی گره خورده است، حفظ و پاسداری از این موقعیت ویژه برای ایران اهمیتی استراتژیک دارد، چراکه برخورداری از نقش اساسی در تامین انرژی جهان که ضامن درآمدهای کافی برای توسعه کشور باشد، امنیت ملی کشور را نیز تضمین خواهد کرد.
افزایش سهم خلیج فارس در تامین نفت و گاز جهان
براساس آمارهای منتشر شده، جهان به این زودی از مصرف نفت و گاز خلاص نمی شود. پیش بینی می شود سهم خلیج فارس در تامین نفت و گاز جهان در دهه آتی افزایش پیدا کند. کشور ما صرف نظر از اینکه خودش دارای ذخایر است، در موقعیتی قرار گرفته که اگر نفت و گاز هم نداشت، دارای اهمیت ژئوپلتیک تلقی می شد.
بر این اساس مهندس زنگنه وزیر پیشنهادی نفت در برنامه کاری خود، بر بهره گیری حداکثری از دیپلماسی نفت تاکید کرده و آورده است در ارتباط با کشورهای عضو اوپک و نیز کشورهای مهم مصرف کننده، باید از دیپلماسی نفت استفاده حداکثری شود.
ایران به عنوان دومین تولید کننده نفت اوپک، از جایگاه خاصی در این سازمان برخورداربوده و باید سطح همکاری خود را با اعضای اوپک و دیگر کشورهای منطقه ارتقا دهد تا از این طریق نقشی موثر در تاًمین انرژی داشته و کمکی بر ثبات در بازار جهانی نفت و کسب درآمد عادلانه باشد.
روابط با قدرت های فرامنطقه ای
بر کسی پوشیده نیست که امروز ایران با دو مشکل جدی روبه‌رو است. نخستین مشکل در عرصه روابط خارجی و مساله دوم در صنایع نفت به‌عنوان شاهرگ معیشت مردم و توسعه کشور است. این دو مساله به هم تنیده‌اند و خروج از مشکلی که صنعت نفت و به تبع آن اقتصاد کشور با آن روبه‌روست، بدون حل مشکل اول اگر محال نباشد، بسیار سخت و دور از دسترس است.
هم ذخایر و هم موقعیت انرژی ایران به گونه ای است که هیچ کشوری بدون توجه به نفت و گاز و موقعیت ژئوپلیتیک با ایران مواجه نخواهد شد و سیاست خارجی ایران ناگزیر با مساله نفت پیوند خورده است. مهم ترین جنبه روابط ما با قدرت های فرامنطقه ای، نفت بوده است. البته این ذخایر هم تهدید ایجاد می کند و هم فرصت که تهدیدها را در تمایل قدرت ها به تصرف بر ذخایر منطقه می توان ملاحظه کرد.
در برخورد واقع‌بینانه با موضوع سیاست خارجی و نفت باید اذعان داشت بخشی از مشکلات در صنعت نفت، از تحریم‌های ظالمانه سازمان ملل، کشورهای اروپایی و آمریکا ناشی می‌شود، اما بخش دیگری از این مشکلات ریشه در سیاست خارجی نامطلوب طی سال های گذشته دارد.
برای برون رفت از شرایط فعلی ابتدا باید درعرصه سیاست خارجی راهبرد تنش‌زدایی، اعتماد‌سازی و تعامل با جهان با محوریت منافع ملی را در دستور قرار داد تا از این رهگذر، ایران به جایگاه شایسته‌اش در جامعه جهانی بازگردد، روابط تخریب‌شده با کشورهای تاثیر‌گذار جهان بازسازی شود و مهم‌ترین چالش سیاست خارجی یعنی پرونده هسته‌ای از بن‌بستی که در آن گرفتار شده است، خارج شود.
در عین حال این نکته را نیز باید توجه داشت که مجموع تلاش ها باید بر این باشد که با ارائه چهره ای تعامل گر و نه تقابل جو از کشور، تعاملات عرضه و تقاضای انرژی جهان در جهت حداکثر سازی منافع ملی اقدام شود.
اهمیت دو عرصه روابط خارجی و نفت در تامین امنیت و منافع ملی بیش از هر زمان دیگری نیازمند بهره‌گیری از مدیرانی است که بارها امتحان خود را در عقبه‌های نفس‌گیر پس داده‌اند.
مهندس زنگنه در کسوت وزارت، با کارنامه‌ای درخشان در طول 30 سال گذشته در دولت‌های مختلف، مدلی موفق از مدیریت کارآمد در کشور را به نمایش گذاشته است. باید اذعان کرد وزارت نفت در سال‌هایی که زنگنه سکاندار آن بود به اوج شکوفایی رسید. منطقه گازی پارس جنوبی تنها یک نمونه از کارهای ماندگار این وزیر بی‌ادعا و پرکار است که با وجود تحریم‌ها، میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری خارجی و نوعا غربی را برای توسعه این منطقه جذب کرد و حضور دوباره وی در این صنعت، نویدی بر عبور از بحران ها و بازگشت پویایی در عرصه های مختلف به خصوص نفت و گاز است.
سهراب اکبری
