به گزارش گروه سبک زندگی خبرگزاری دانا(داناخبر) خلیل علی محمد زاده در همایش علمی سیاست‌های جمعیتی، تاریخچه، فرصت‌ها و تهدیدهای پیش رو که در محل همایش‌های سالن‌های گسترش دانشگاه اصفهان برگزار شد، با اشاره به پژوهش‌های «بیل مک کیبن» پژوهشگر سرشناس آمریکایی پیرامون پدیده تک فرزندی اظهار کرد: تک فرزندی والدین علاوه بر این که تنظیم تربیتی خانواده‌ها را به چالش می‌کشد و انضباط رفتاری والدین با فرزندان را به مخاطره می‌اندازد باعث بلوغ زودرس فرزندان به علت تحمیل معاشرت آن‌ها با افراد بزرگسال شده و قدرت مقابله آن‌ها با مشکلات زندگی را کاهش می‌دهد.
وی به نقل از همین نویسنده تصریح کرد: علت گرایش زوجین به تک فرزندی رواج فردگرایی، مادی‌گرایی، فرار از مسوولیت پذیری والدین و زیاده خواهی آن‌ها برای تجمیع تمام امکانات مادی و معنوی برای تنها یک فرزند است که راه مقابله با آن نیز بازگرداندن خدا به زندگی‌ها ذکر کرده است.
این عضو کمیسیون بهداشت شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری درباره کاهش نرخ رشد جمعیت به عنوان یک چالش فرهنگی واجتماعی گفت: برای بررسی وضعیت جمعیت ایران در 50 سال آینده کافی است به بررسی نرخ کل باروری و نرخ رشد جمعیت بپردازیم و از طریق مقایسه آمار و ارقام ثبت شده در سال‌های قبل از انقلاب تاکنون، وضعیت نرخ موالید در سال‌های آینده را مورد رصد و کنکاش قرار دهیم.
نرخ کل باروری در ایران 1.8 نفر
علی محمد زاده خاطرنشان کرد: نرخ کل باروری (TFR) که در عمل نسبت به نرخ رشد جمعیت،شاخص دقیق‌تری است ؛ به معنای میانگین تعداد فرزندانی است که یک مادر در طول باروری خود می‌تواند زنده به دنیا بیاورد که این آمار در حال حاضر در ایران 1.8 نفر و کمتر از 2 فرزند است که این رقم از نرخ «سطح جایگزینی» یعنی 2.1 نفر فاصله دارد.
عضو کمسیون بهداشت و درمان شورای فرهنگی اجتماعی زنان افزود: آنچه جمعیت فردای کشور را تعیین می‌کند نرخ باروری امروز است اما آنچه به عنوان خطر مخفی در صورت تداوم نرخ باروری فعلی، جامعه فردای ایران را تهدید می‌کند و تاثیر خود را در سی سال آینده بر جنبه های مختلف زندگی مردم کشور تحمیل می‌کند نرخ رشد صفر و حتی منفی است.
وی با اشاره به سیاست‌های مرحله دوم تنظیم خانواده اظهار کرد: بر اساس این سیاست‌ها که در سال 1368 در کشور به مرحله عملیاتی رسید مقرر بود، TFR که در آن سال رقمی برابر 6.4 نفر بود در سال 1385 به 4 نفر برسد اما در عمل نرخ باروری کل ایران در سال 1371 و 14 سال زودتر به رقم 3.6 رسید این در حالی است که در 25 سال گذشته نرخ باروری کل در دنیابه عنوان مثال در کشور آمریکا از 2.1 نفر به 2.5 نفر و در کشور ایتالیا از 3 نفر 1 به 1.4 نفررسیده است.
وی ضمن بر شمردن عوامل کاهش بی سابقه و خارج از برنامه نرخ باروری کل کشور تصریح کرد: عوامل مختلف اقتصادی و اجتماعی در کاهش این نرخ موثر بوده است به طوری که در سه دهه گذشته تمام کشورهای جهان و منطقه نیز با کاهش تعداد موالید روبه رو بوده‌اند به عنوان مثال در کشورهای ترکیه، عربستان و پاکستان؛ نرخ باروری به ترتیب از 3.6 نفر به 2 نفر، از 5.5 نفر به 2.9 نفر و از 6.1 نفر به 3.6 نفر رسیده است اما ایران در میان 26 کشور منطقه از نظر نرخ TFR اکنون از آخر دوم و در میان 209 کشور جهان نیز در مرتبه 146 فرزندآوری قرار گرفته است.
کاهش 33 درصدی کل باروری در جهان
علی محمد زاده به عوامل تاثیرگذار فرهنگی در کاهش تعداد جمعیت اشاره و خاطرنشان کرد: عوامل متعددی مانند رواج زندگی مجردی، فرار جوانان از ازدواج و گرایش به داشتن تنها یک فرزند در کاهش نرخ کل باروری موثر بوده و باعث شده است این نرخ در سی سال گذشته در جهان 33 درصد کاهش یابد که سهم جهان اسلام از این کاهش 41 درصد و به طور خاص سهم ایران در این بین 300 درصد بوده است.
دبیر علمی این همایش در ادامه به تشریح مفهوم نرخ رشد جمعیت پرداخت و یادآور شد: در نرخ رشد جمعیت؛ رشد طبیعی به معنای تفریق مرگ و میرها از موالید و رشد مطلق به به معنای رشد طبیعی به علاوه مهاجرت های به داخل و منهای مهاجرت های به خارج است که هر دو به صورت درصد مطرح می‌شود. در سال 1368 بدون در نظر گرفتن معاودین عراقی و مهاجران افغان نرخ رشد جمعیت ایران 3.2 درصد بود که خارج از برنامه کنترل جمعیت 12 سال زودتر، به جای سال 1385 در سال 73به عدد 2.3درصد رسید.
وی گفت: اجرای درست هر برنامه‌ای به خصوص در سطح کلان کشور نیازمند مدیریت اصولی است و از این نکته نباید غافل شد که هر برنامه با اهداف خود شناخته می‌شود و سیاست‌های تعدیل جمعیت از جمله برنامه‌هایی بود که اگر چه در ابتدای امر به درستی به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسید و به خوبی توسط مسئولان وزارت بهداشت عملی شد اما پس از رسیدن به اهداف خود در سال 1379، باید متوقف می شد.
علی محمد زاده مساله جمعیت را استراتژیک دانست و تصریح کرد: با وجود آن که باید خانواده‌ها را در تصمیم برای انتخاب تعداد فرزند آزاد گذاشت اما مسوولان دانشگاهی و مدیران جامعه سلامت نیز نباید برای تشویق شدن در سخنرانی‌ها، با توسل به فرافکنی، آمارهای واقعی و تحلیلی را انکار کنند.
ایران در رتبه 23 نرخ رشد جمعیت در میان 26 کشور منطقه
دبیر علمی این همایش افزود: فرهنگ سازی برای زوج‌های جوان از تصویب قوانین و امتیازات تشویقی کارسازتر است؛ امروز اگر خانواده‌ها با دیدگاه اسلامی پیش روند، در برابر تفکرات انحرافی غرب مسلح‌تر خواهند بود و با دید بازتری به موضوع فرزندآوری نگاه خواهند کرد.
وی خاطرنشان کرد: در 25 سال گذشته نرخ رشد جمعیت جهان روند نزولی به خود گرفته است به طوری که از 1.6 درصد به 1.2 درصد رسیده است این در حالی است که این رقم در ایران از 3.2 درصد در سال 1365 به 1.3 در سال 1392 رسیده است.
این استاد دانشگاه در نرخ رشد جمعیت به رتبه 23 ایران در میان 26 کشور حاضر در منطقه اشاره و اظهار کرد: برای بررسی جمعیت جوان یک کشور کافی است به مقایسه تعداد افراد زیر 15 سال و بالای 60 سال در جامعه بپردازیم؛ بر اساس تعریف تعداد افرار زیر 15 سال از 40 درصد در سال 1365 به 23درصد در سال 1392 و آمار افراد بالای 60 سال به 8.2 درصد رسیده است.
علی محمدزاده تصریح کرد: سرعت کاهش جمعیت در ایران نظر محققان آمریکایی را به خود جلب کرده است به طوری که بر اساس یک مقاله منتشر شده در سال 2013 این پژوهشگران کاهش شدت جوانی و افزایش سرعت پیری در ایران را مانند کشورهای توسعه یافته ارزیابی کرده‌اند، این در حالی است که ایران برای تکمیل زیرساخت‌های لازم در تمام جنبه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ، نیازمند نیروی جوان فعال در صحنه است.
دبیر علمی همایش سیاست های جمعیتی گفت: اعلام رایگان شدن زایمان طبیعی توسط مسوولان وزارت بهداشت اولین قدم مثبت آن‌ها برای جلب اعتماد مادران جوانی است که قصد فرزندآوری دارند اما اکنون دنیا شاهد زایمان طبیعی بدون درد و در آب است در حالی که اکنون برخی متخصصان زنان، زایمان و نازایی، مادران باردار را به عمل سزارین تشویق می‌کنند و فقط این نیست، برخی خانم های جوان نیز از زایمان طبیعی ترس دارند.باید اعتماد عمومی مادران را نسبت به ماماها و زایمان طبیعی افزایش داد.
وی ادامه داد: یکی از ده‌ها عاملی که باعث کاهش نرخ باروری کل در کشور شده، مساله سقط جنین است که به دو صورت قانونی و غیر قانونی انجام می‌شود؛ بر اساس آخرین آمار اعلام شده در سال 1391، حدود هفت هزار متقاضی سقط جنین به پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند که از این تعداد با پنج هزار مورد معادل 72 درصد آن‌ها موفق شده است.
این پزشک با طرح این سوال که اگر عامل اصلی سقط جنین خطر ادامه بارداری برای مادر یا جنین یا هر دو است آیا اقدام به سقط جنین برای مادر بی خطر است، تصریح کرد: فارغ از سقط جنین‌های قانونی که سقط های درمانی هستند،روزانه 684 مورد سقط عیرمجاز صورت می گیرد. آمار سقط در کشور کانادا که کمتر از نصف جمعیت ما را دارد، حدود 270 مورد در روز است.
سیاست‌های افزایش جمعیت سال 1360 بدون در نظر گرفتن آینده
علی محمد زاده افزود: اصل سیاست تعدیل جمعیت و قرارگیری آسان ابزار جلوگیری از بارداری در اختیار مردم، پیشگیری از بارداری‌های ناخواسته بود اما سوال اساسی اینجاست که چرا اکنون که آمار دسترسی زوج‌ها به ابزار جلوگیری از بارداری 80 درصد است باز هم یک سوم بارداری‌ها ناخواسته صورت می‌گیرد و یک دوم این بارداری‌ها به سقط جنین منتهی می‌شود؟
وی گفت: آمار ناباروری زوجین 20تا 25 درصد است در حالی که این آمار در دنیا بیش از 15 درصد است.
عضو کمسیون بهداشت و درمان شورای فرهنگی اجتماعی زنان خاطرنشان کرد:اگر جمعیت بالای 60 درصد یک کشور 7 تا 14 درصد باشد آن جامعه در فاز اول سالمندی قرار گرفته، اگر آمار مربوط به این جمعیت 14 تا 21 درصد باشد آن جامعه را سالمند و اگر افراد بالای 60 درصد در کشوری بیش از 21 درصد باشد آن جامعه را فوق سالمند می‌نامند و بر اساس این تعریف اکنون ایران از مرحله اول سالمندی گذشته است.
وی به اجرایی شدن سیاست‌های افزایش جمعیت در سال 1360 اشاره کرد و افزود:در سال‌های ابتدایی اجرای این سیاست، مسوولان اجرایی کشور به هر دلیلی نتوانستند به طور کامل آینده شغلی، تحصیلی و اقتصادی فرزندانی که در آن سال‌ها در خانواده های سنتی ایرانی به دنیا آمدند، را به سرانجام مطلوب برسانند و زمانی که این بچه‌ها به سن جوانی رسیدند کشور با یک تراکم جمعیت از متولدین دهه 60 روبه رو شد؛ شاید آن حادثه، تجربه خوبی بود تا امروز که از مسن شدن جمعیت ایران در سه دهه آینده اطلاع داریم از امروز زیر ساخت‌ها خدمات رسانی به سالمندان فردا را فراهم کنیم.
این استاد دانشگاه گفت: در حال حاضر 55 درصد از مجموع کل سالمندان کشور به عینک،42 درصد به دندان مصنوعی و 75 درصد نیز به ویلچر و واکر نیاز دارند در حالی که به دلیل مشکلات اقتصادی امکان دسترسی به این ملزومات زندگی سالمندی را نیز ندارند؛ سه دهه دیگر تعداد سالمندان کشور سه برابر افزایش می‌یابد، به این مسایل باید رسیدگی شود.
علی محمد زاده با بیان اینکه رابطه مستقیمی میان شاخص میانه سنی و نسبت تعداد سالمند در جامعه وجود دارد، تصریح کرد: در سال 1375 شاخص میانه سنی کشور 20 سال بوده است که این آمار در سال 1389 به 27.1 رسیده در حالی که این متوسط شاخص میانه سنی در همین سال برای کل دنیا رقم 29.2 بوده است و اگر این روند افزایشی همچنان ادامه یابد بر اساس آمارها در سال 1429 رقم شاخص میانه سنی کشور به 40 تا 43سال برای افراد می‌رسد، در حالی که این عدد برای جهان،37.9 خواهد بود.
