بالاترین آمار مرگ خاموش با گاز مونواکسید کربن!

گروه سبک زندگی- دکترجواد نوفرستی*: بر اساس گزارش معاون اسبق پيشگيري از حريق و حوادث سازمان آتش نشاني تهران، در 22 ديماه سال 86 در شهر تهران بيش از 30 نفر در دام قاتل نامرئـي گرفتار شدند كه 10 نفر از آنها قرباني گاز CO شده و مابقي خوشبختانه نجات يافتند.

با درنظر داشتن سهم حدود 20% تهران از كل آمار مرگ خاموش ناشي از مسموميت با گاز CO در آن سال مي توان برآورد كرد كه در كل كشور نزديك 50 نفر در اين روز قرباني گاز CO شده اند و بالاترين ركورد جنايت اين قاتل نامرئـي و فراري، در اين روز رخ داده است. همچنين بالاترين ركورد مرگ خاموش كشور با 278 نفر يعني میانگین 9 نفر در روز نيز مطابق آمار رسمي سازمان پزشكي قانوني كل كشور براي ديماه 1386 ثبت شده است كه اميدواريم اين ركورد نه تنها امسال بلكه در سالهاي آينده نيز شكسته نشود.

قاتل نامرئـي تا سال 1386 با رشد 15% در سال، از ميان هموطنان مان قرباني مي گرفت و به ركورد 1024 نفر در سال 86 رسيد. هرچند خوشبختانه طي 5 سال گذشته با كمك و همياري قابل تقدير سازمانها و دستگاههاي مختلف از جمله شركت ملي گاز ايران، آتش نشاني، اورژانس كشور، پزشكي قانوني، نظام مهندسي، توليدكنندگان، اتحاديه سرويسكاران و ...، جلوي رشد مستمر و شتابان آن گرفته و تاحدودي كنترل شد و به ركورد کمترین رقم در 10 سال گذشته با 697 نفر در 91 رسیدیم اما با کاهش اطلاع رسانی و فرهنگ سازی ترویج دانش ایمنی در سال گذشته، مجددا" آمار روند صعودی گرفت و در سال 92 با رشد نزدیک 19% شاهد فوت 828 نفر از هموطنان در اثر از مسمومیت شدید با گاز مونواکسید کربن یا مرگ خاموش بودیم. بايد باور كنيم كه مهار این قاتل نامرئـی غیر ممکن نیست و می توان با فرهنگ سازی دانش ایمنی و اطلاع رسانی گسترده به مردم با ابزارها و رسانه های مختلف، از بروز 80% حوادث گازگرفتگی و مرگ خاموش پیشگیری کرد. فقطعزم ملی و همراهی همه جانبه لازم دارد.

براي پيشگيري از اين حوادث كه يك فاجعه ملي محسوب مي شود، مشاركت و همراهي همه كارشناسان، ‌مسئـولان و دست اندركاران سازمان هاي مختلف لازمست اما در روزها و ماههاي سرد زمستان جاري، بيش از هرچيز، نيازمند همراهي مستمر و گسترده -هر روزه- همه رسانه ها و تريبون ها براي اطلاع رساني گسترده به مردم و هشدار دادن رعايت نكات ساده ايمني هستيم.
•  بسيار تلخ و تكان دهنده است اگر بدانيم كه در ميان قربانيان مرگ خاموش،‌ زوج هاي جواني كه تازه زندگي مشترك شان را شروع كرده بودند، ‌دانشجوياني كه در شرف فارغ التحصيلي بودند و حتي كودكان خردسال و نوزادان چندماهه هم وجود دارد.

عدم توجه به ساده ترين نكات ايمني (عدم وجود دودكش استاندارد و ايمن و يا عدم كاركرد صحيح دودكش و عدم تهويه هوا بدليل بستن تمام روزنه هاي ورود هواي تازه بعنوان اقدامي غير ايمن براي صرفه جويي گاز) مي تواند تلخ ترين وقايع را براي همه خانواده ها در همه گروه ها و طبقات اجتماعي و درآمدي در هر نوع سيستم حرارتي و گرمايشي ساختمان (بخاري، آبگرمكن، پكيج، حرارت مركزي يا موتورخانه، شومينه و ...)،  در پي داشته باشد.

اميد است با همراهي و مساعدت همه سازمانها، ارگانها، نهادها، رسانه ها و تشكل هاي علاقمند، متعهد و دلسوز بتوانيم با اطلاع رساني و توانمندسازي مردم، از مرگ دلخراش چند نفر از هموطنان مان جلوگيري كنيم و مانع رشد آمار مرگ خاموش در سالجاري شويم، مي دانيم كه اين مهم بر اساس آموزه هاي ديني مان، ارزش بسيار بالايي نزد خداوند دارد. (آيه 32 سوره مائـده)

نحوه توليد گاز مونواكسيد كربن:

احتراق ناقص در انواع سوختها (اعم از نفت، گاز،‌ گازوئـيل و ديگر سوختهای‌ فسيلی) در وسايل و سيستم هاي حرارتي شامل بخاري، شومينه،‌آبگرمكن، موتورخانه مركزي، اجاق پلوپزي، پكيج،‌ذغال و حتي اجاق گاز و همچنين خودروها و موتورسيكلت ها.  
نشانه هاي مسموميت با مونواكسيد كربن:
•  ضعف، كسالت و خواب آلودگی  غیرطبیعی
•  سردرد، سرگیجه، سوزش در چشم
•  ضربان نامنظم  قلب، ‌سرخ شدن لبها، بزرگ شدن مردمك چشم
•  حالت تهوع و استفراغ
•  تشنج، ‌كما

رفتار مناسب در برخورد با مسموميت مونواكسيد كربن:

   باز كردن سريع درها و پنجره‌ها و قرار گرفتن فرد مسموم در معرض هوای تازه
   خاموش كردن وسايل و سيستم هاي حرارتي مورد استفاده در ساختمان
   تماس فوری با اورژانس و یا آتش نشانی (شماره های 115 و 125)

چگونگی محافظت از خود در مقابل مونواكسيد كربن:

 چك كردن دودكش و وضعيت نصب وسايل و سيستم هاي حرارتي قبل از استفاده و در شروع فصل سرما

 اطمينان از عدم وجود درز روي ديوارهايي كه مسير عبور دودكش ها هستند بويژه در اتاق هاي خواب، چون در برخي از حوادث شاهد نشت گاز منواكسيد كربن از درزهاي مورد اشاره به داخل واحد مسكوني هستيم.

 اطمينان از طول عمودي مناسب براي دودكش هاي با مكش طبيعي و داشتن كلاهك H در پشت بام

اطمينان از عدم نشت گاز حاصل از احتراق موتورخانه ها از طريق مشاعات و رايزرها به داخل واحد مسكوني

اطمينان از ورود هواي تازه به محل سكونت و نبستن تمام روزنه ها و درزهاي درب و پنجره ها

استفاده از وسايل حرارتي مطابق دستور العمل سازنده و استفاده از سرويسكاران مجاز اطمينان
 از كاركرد صحيح وسيله حرارتي و عملكرد صحيح دودكش در زمان استفاده از محصول

عدم استفاده از وسايل گرمايشی در فضای بدون تهويه (حمام، رختكن، سونا و جكوزي و ...)

عدم استفاده از بخاري بدون دودكش در اتاق خواب و ديگر فضاهاي بدون تهويه

عدم استفاده از فر و اجاقهای خوراك‌پزی برای گرمايش محيط

 استفاده از وسايل و سيستم هاي گرمايشي با نظر كارشناسان شركتها مطابق با شرايط محل استفاده

 استفاده از دستگاههاي حسگر و هشدار دهنده‌ گاز منواكسيد كربن CO detector

توصيه پايانی؛

در پايان از همه خانواده ها درخواست مي شود براي سلامت خود و اعضاي خانواده شان، به دو نكته اصلي و كليدي زير توجه داشته باشند:
1.اطمينان هميشگي از كاركرد صحيح دودكش هاي انواع وسايل حرارتی

2.ورود مستمر هواي تازه به محل سكونت

اين دو نكته، رمز در امان ماندن از خطر گازگرفتگي و فرار از مرگ خاموش يا قاتل نامرئـي است.

*عضو شورای سیاستگذاری انجمن جامعه ایمن کشور