جستجوی هویتی یک دختر نوجوان ماجراجو
محمدامین قاسمی پیربلوطی، خبرگزاری دانا، گروه فرهنگ؛ در روزگار کنونی سخنگفتن از نقشها و منزلتهای اجتماعی به امری رایج و معمول تبدیل شده و بسیاری از انگارههای ذهنی پیرامون حقوق و وظایف انسانی و اجتماعی، بدیهی و مفروض تلقی میشوند. در این میان اما نوجوانان و بهخصوص نوجوانان دختر شاید جایگاه ویژه و مناقشهبرانگیزی در بحثهای مربوط به هویت، محدودهی جامعهپذیری، هنجارهای رفتاری و الگوهای کنشی داشته باشند. نقش اجتماعی مطلوب دختران نوجوان نیز چه در بازههای تاریخی و چه در پهنههای جغرافیایی متفاوت بوده و تا حد زیادی بستگی به ساخت خانوادگی و بهطورکلی نظام فرهنگی جامعهی موردنظر دارد. در چنین فضا و زمینهای است که تماشای فیلم «انولا هولمز» میتواند ما را به اندیشهها و ایدههایی رهنمون سازد که با برخورد این انگارهها و اشارات نظری و تاریخی با جهان ذهنی ما، آوردگاه جذابی برای بازاندیشی پیرامون مقولههایی چون تربیت، نقشهای جنسیتی، کنشگری اجتماعی و... پدید میآید.
فیلم سینمایی «انولا هولمز» (Enola Holmes)، محصول سال 2020 و اثری در ژانر ماجراجویی و معمایی به نویسندگی جک تورن و کارگردانی هری بردبییر است که براساس اولین نسخه از مجموعه کتابهایی با همین نام اثر نانسی اسپرینگر، ساخته و توسط سرویس نتفلیکس منتشر شدهاست. داستان فیلم به این صورت آغاز میشود که انولا (میلی بابی براون) در روز تولد 16 سالگیاش متوجه میشود که مادرش (هلنا بونهام کارتر) بهطور اسرارآمیز و عجیبی ناپدید شدهاست. برادران بزرگتر انولا، یعنی شرلوک (هنری کویل) و مایکرافت (سم کلفلین)، با شنیدن این خبر پس از سالها دوری از خانه بازمیگردند تا اوضاع و شرایط را بررسی کنند. کمی که میگذرد انولا متوجه میشود که کار چندانی از دست برادرانش برنمیآید، پس با توجه به نشانههایی که مادرش برایش بهجای گذاشته تصمیم میگیرد پای در مسیر یک ماجراجویی هیجانانگیز و پرمخاطره گذاشته تا پاسخی برای پرسشهای پرشمارش بیابد.
آنچه این روزها در بخشی از نوشتههای راجع به آثار نمایشی معمول شده، این است که اگر اثر موردنظر با محوریت مسائل دختران و زنان ساخته شدهباشد، بهسرعت لقب فمینیستی را چون برچسبی منفینما بر آن الصاق کرده و راه را بر هرگونه واکاوی ژرفتر اثر سد میکنند. البته جریانها و روندهای رسانهای اخیر هم در این باره بسیارمؤثر بودهاند، اما هنگام گفتگو و اندیشیدن پیرامون اثری مثل «انولا هولمز» بهتر است که تمامی وجوه را با هم بنگریم. در درجهی اول «انولا هولمز» اثر سرگرمکنندهای است که شاید مخاطب اصلی آن را بتوان گروه نوجوانان کشورهای غربی دانست. لحن صمیمانه و فضای داستانی پرماجرا و خوشآهنگ آن باعث میشوند که بیننده هم دو ساعت از اوقات فراغت خود را بهخوبی بگذراند و هم پس از تماشای فیلم، بسته به اینکه لایههای هویتیاش از چه عناصری تشکیل شدهاند، به فکر فرو رود و سعی کند پیامهای موجود در اثر را با توجه به جهان ذهنی خود حلاجی کند. در این میان اگر بخواهم یک گزارهی کلیدی را از دل این متن رسانهای بیرون بکشم، میتوانم اینگونه بگویم: مسیر پردستانداز زندگی پیش رویت را با گامهای خودت هموار کن!