طرح هدایت تحصیلی دانش آموزان به عنوان رویداد مهمی درسیستم آموزشی كشور در سال های اخیر در حال اجراست اما در عین حال این مهم تا حدودی به دلیل ضعف های محسوس در حوزه اطلاع رسانی و نبود بسترهای مناسب تاكنون كارآمدی لازم را نداشته است.
نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس آموزش، تب كاذب و گرایش غیراصولی نسبت به برخی رشته های تحصیلی در سالیان متمادی آنچنان در بین دانش آموزان و اولیا بالا رفت كه كارشناسان و متولیان امر ایجاد طرحی با عنوان هدایت تحصیلی را بهترین و مناسب ترین راه در راستای تعادل بخشی و توسعه متوازن در سیستم آموزشی كشور بنا گذاشتند.
مسئولان امر البته
در این سالها نیز با تغییر الگوها و فرآیندها سعی در نهادینه كردن این طرح به
عنوان مسیری منطقی، راهگشا، كارشناسی و مترقی در فرآیند انتخاب رشته دانش آموزان
داشته اند اما به نظر می رسد پیچیدگی و ناموزونی دراین مسیر همچنان چالشی اساسی
فرآروی سیستم آموزشی كشور است.
آنگونه كه در شیوه
نامه هدایت تحصیلی بر اساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز تصریح شده این مهم
در نهایت باید منجر به طراحی یك مسیر صحیح برای دانش آموز به منظور انتخاب آگاهانه
و آزادانه رشته تحصیلی توسط وی بینجامد.
از ۲۶ تیرماه فرایند هدایت تحصیلی کلید خورد که با رو به رو شدن با تعطیلات ۶ روزه تهران عملاً از امروز این فرایند دوباره کلید خواهد خورد. این روزها مناطق پر از والدین و دانش آموزانی است که کارنامه به دست خواهان تجدید نظر در برگه هدایت تحصیلی فرزندانشان هستند. آنها به دنبال رشته‌ای دیگر و مدرسه‌ای دیگر هستند اما کارنامه به آنها اجازه نمی‌دهد.
در واقع نمرات دانش آموزان است که به آنها اجازه نمی‌دهد وارد رشته دلخواه شوند. هر چند قرار بود هدایت تحصیلی فرایندی پیچیده باشد که بسیاری عوامل دیگر از جمله شناسایی استعدادها و رغبت ها دخیل باشد اما در نهایت نمرات در دروس خاص این را مشخص می‌کند. البته در صورت ثبت نام در مدارس غردولتی کمتر این نمرات دردسر خواهند شد و در متوسطه اول هم کسانی که در مدارس غیردولتی تحصیل کردند شاید کمتر با دردسر بالا و پایین شدن نمرات دروسی که برای هدایت تحصیلی رشته‌های خاص نیاز دارند رو به رو شوند؛ با اینکه به خاطر همین عدالت آموزشی بود که در شرایط کرونایی هم آزمون‌های پایه نهم حضوری برگزار شد تا نمرات محل اعتراض نشود اما امتحانات در سطح مدرسه و منطقه برگزار شد.
باز هم بازگشایی زودهنگام مدارس چالش ایجاد خواهد کرد؟
سال گذشته ۱۵ شهریور سال تحصیلی آغاز شد و خود به یک داستان پر چالش برای هدایت تحصیلی منجر شد چرا که هر سال دانش آموزان پایه نهم این امکان را دارند که بتوانند در شهریور ماه با شرکت در امتحاناتی دوباره نمرات خود را اصلاح و در نتیجه فرایند هدایت تحصیلی را نیز اصلاح کنند و برای همین شمار زیادی دانش آموز در اواخر شهریور ماه ثبت نام خود را انجام می‌دهند و سال گذشته ثبت نام ها در روزهایی بود که سال تحصیلی آغاز شده بود. امسال هنوز مشخص نیست بازگشایی مدارس در سال تحصیلی بعد چگونه است و باید دولت جدید مستقر شود تا این امر نیز مشخص شود اما امید این است این بازگشایی به گونه‌ای باشد که مواردی از جمله هدایت تحصیلی و ثبت نام‌ها با چالش‌های جدی رو به رو نشود.
فرایند اصلاح نمرات به صورت منطقه‌ای است. سال گذشته اعلام شد که «اگر شرایط کرونا اجازه برگزاری امتحاناتی را بدهد و مناطق هم آمادگی داشته باشند می‌توانند این امتحانات را تا نیمه شهریور برگزار کنند و باز برای دانش آموزان فرصت هست که نمراتشان را اصلاح کنند. البته همه اینها به این بستگی دارد که کرونا اجازه برگزاری امتحانات را بدهد.» به نظر می‌رسد امسال نیز باید دید کرونا این اجازه را می‌دهد یا نه!
استفاده از ظرفیت فضای مجازی و رسانه ملی برای هدایت تحصیلی
اداره کل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش به خبرگزاری مهر اعلام کرده است که «سیر تحولات ایجاد شده در کشور به دلیل بروز و همه‌گیری بیماری نوپدید کرونا و تعطیلی طولانی‌مدت فعالیت‌های آموزشی و پرورشی مدارس، ضرورت سرعت بخشیدن به بهره‌برداری مناسب از بستری کارآمد جهت محقق نمودن اجرای برنامه‌های تکلیفی حوزه معاونت پرورشی و فرهنگی و اداره کل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی این معاونت بر اساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را ضروری‌تر ساخته است.
در این راستا استفاده از همه ظرفیت‌های کشور به‌ویژه فضای مجازی و رسانه ملی در فرایند ارائه خدمات مشاوره‌ای، ارتقایی، مداخله‌ای و حمایتی و مددکاری دانش آموزان در کانون توجه قرارگرفته است؛ و اداره کل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی در راستای مأموریت‌های خود زمینه‌سازی لازم برای اجرای فعالیت راهنمایی، مشاوره مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی با بهره‌گیری از مشاوران مدارس به شکل حضوری و غیرحضوری به‌خصوص در بستر شبکه شاد را فراهم آورده است.
در اجرای فرایند هدایت تحصیلی دانش آموزان است که یکی از برنامه‌های مهم اداره کل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی این معاونت می‌باشد در زیست‌بوم جدید فعالیت‌های مختلفی در راستای فرهنگ‌سازی و انتخاب آگاهانه دانش آموزان صورت گرفته است.»
این اداره کل در خصوص اجرای اجباری هدایت تحصیلی در مدارس دولتی و عدم اجبار در مدارس غیردولتی نیز به مهر پاسخ داد: براساس تبصره ۱ ماده ۳ آئین‌نامه هدایت تحصیلی: (با توجه به ضرورت توزیع متوازن شاخه‌ها و رشته‌های تحصیلی، متناسب با امکانات آموزشی و نیازهای شغلی در سطوح مختلف منطقه‌ای، استانی و کشوری، ثبت‌نام دانش‌آموزان در همه مدارس اعم از دولتی، غیردولتی، هیئت‌امنایی و خاص از قبیل استعدادهای درخشان، استثنایی، شاهد، نمونه‌دولتی، وابسته، داوطلبان آزاد و… در شاخه‌ها و رشته‌های تحصیلی، بر اساس مفاد این آیین‌نامه و در چارچوب سیاست‌های اعلام شده از سوی آموزش و پرورش و با اولویت امتیاز کسب شده، انجام می‌شود) بر همین اساس برای همه دانش‌آموزان مدارس استعدادهای درخشان، نمونه‌دولتی، شاهد و تطبیقی مشابه سایر دانش‌آموزان نمون‌برگ هدایت تحصیلی صادر می‌شود و دانش‌آموز موظف است هنگام ثبت‌نام در مدرسه مقصد، نمون‌برگ مربوط را ارائه دهد. ثبت‌نام دانش‌آموز در هر یک از شاخه‌ها و رشته‌ها منوط به کسب شرایط شاخه / رشته در نمون‌برگ هدایت تحصیلی است؛ یعنی کسب حد نصاب نمره لازم برای دروس تخصصی مرتبط با شاخه، زمینه و رشته تحصیلی برای همه دانش آموزان ضروری است و تفاوتی برای ثبت‌نام در مدارس دولتی و غیردولتی در این زمینه ندارد.
این توضیحات در حالی ارائه می‌شود که همچنان سوال‌های اساسی و جدی در این زمینه بر جای خود باقی است.
بحث ثبت نام‌های خارج از محدوده و داخل محدوده را به داستان هدایت تحصیلی اضافه کنیم تا ببینیم جز معدود دانش آموزانی که به دلیل نمرات بالا همه جا برای ثبت نام جا دارند، انبوهی از دانش آموزان پشت درهای بسته در حال زدن به دری برای باز شدن هستند تا مگر در شته دلخواهشان ثبت نام کنند و از این سو محدودیت ظرفیت مدارس دولتی و محدودیت در ثبت نام برای رشته‌های تجربی و ریاضی و انسانی مزید بر علت است تا همیشه عده‌ای ناراضی باشند تا جاییکه به گفته بسیاری از مدیران هنرستان‌ها در پایه یازدهم با تغییر رشته‌های فنی و حرفه‌ای رو به رو هستیم. دانش آموزی که به سمت رشته کامپیوتر هدایت شده بعد از یک سال آشنا شدن با این رشته ترجیح می‌دهد به سمت رشته دیگری در هنرستان برود و دانش آموزی که به سمت رشته ریاضی هدایت شده در کنکور در رشته تجربی شرکت می‌کند! اینها همه از عدم عزم جدی آموزش و پرورش برای قانع سازی والدین و خانواده ها و هدایت درست در مسیر استعدادها خکایت دارد.
هدایت تحصیلی تا وقتی جریانی پویا و فرایندی نشود این چرخه معیوب متوقف نخواهد شد.
