این روزها پایانی برای کرونا در جهان متصور نیست و با توجه به مشخص نبودن زمان اتمام بیماری و ضرورت همزیستی با آن و همچنین معضلات تربیتی، رفتاری و زیستی که دانش آموزان به دلیل عدم حضور در محیط های یادگیری (مدارس) ممکن است به آنها گرفتار شوند، ضرورت حضور آینده سازان کشور در مدارس محسوس است.
نازنین دادور، دو هفته بیشتر به شروع سال تحصیلی جدید نمانده است و امسال هم مانند سال گذشته از جنب‌وجوش و تکاپوهای جذاب دانش‌آموزان برای تدارک ملزومات مدرسه و آغازی دیگر برای تحصیل خبری نیست.
انگار شوق و اشتیاق بازگشایی مدارس در سایه روشن آموزش مجازی و وبگردی‌های دانش‌آموزی رنگ باخته است. هرچند کم نیستند دانش‌آموزانی که برای بازگشایی مدارس و آموزش حضوری لحظه شماری می‌کنند اما تعداد دانش‌آموزانی که شیوع کرونا و زندگی در قرنطینه سبک زندگیشان را تغییر داده هم بسیارند.
گروهی که تغییر سبک زندگی ناشی از شیوع کرونا ویروس توانسته بسیاری از علاقه‌مندی‌هایشان را تغییر دهد و زندگی و آینده آنها را در مسیری متفاوت قرار دهد. بسیاری از متخصصان روانشناسان و جامعه شناسان و همچنین کارشناسان حوزه آموزش بر این باورند که آموزش مجازی با وجود تأثیرات مثبت، پیامدهای ناگواری را برای دانش‌آموزان به همراه دارد و برای پیشگیری از این آسیب‌ها که تأثیرات عمیق و طولانی مدت بر زندگی دانش‌آموزان می‌گذارد بایدهرچه زودتر آموزش حضوری از سر گرفته شود.
همان طور که همه می دانیم محور توسعه در تمامی جوامع آموزش و پرورش است، این جمله به این معناست که نقطه آغاز حرکت تمدن ها به سمت توسعه و رشد از مدارس شروع می شود و هم بر همان محور و آموزش هایی که در آن جا اتفاق می افتد ادامه پیدا می کند.
مدارس همواره در تمامی اعصار متناسب با جامعه شکل گرفته و بر اساس ویژگی های جوامع خود را تغییر، اصلاح و به روز می کنند، لذا در شرایط امروز مدارس، به مثابه کلید پویایی، تحرک، موفقیت و رشد جوامع هرگز نمی توانند و نباید از حرکت و پویایی به دور باشند.
بر اساس همین ضرورت امروزه با وجود استیلای ویروس کرونا در تمامی جهان بسیاری از کشورها مدارس خود را به تعطیلی نکشانده و به صورت حضوری و نیمه حضوری و با رعایت پروتکل های بهداشتی بستری را فراهم کرده اند که دانش آموزان از محیط ها و فضاهای آموزشی دور نباشند و بر اساس آمارهای موجود در دنیا تنها ۳۰ کشور مدارس خود را به شکل غیر حضوری برگزار کردند که ایران هم جزو آنهاست که با تلاش و پشتکار معلمان کلاس ها به صورت مجازی دایر شد.
از طرفی مدارس به مفهوم خاص کلمه و فضاهای آموزشی تنها مرکز تبادل دانش و تکنیک و فن نیست بلکه بر اساس اصول رفتاری مدارس ما که بر پایه ساحت های شش گانه تعلیم و تربیت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش شکل گرفته، ساحت هایی چون ساخت اعتقادی، عبادی و اخلاقی، ساحت تربیت اقتصادی و حرفه‌ای، ساحت تربیت علمی و فناوری، ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی، ساحت تربیت زیستی و بدنی و ساحت تربیت زیبایی‌شناختی و هنری، در آموزش مدارس مد نظر است.
تعطیلی مدارس و تغییرات خلق و خوی دانش آموزان
مصطفی آب‌روشن استاد دانشگاه و جامعه‌شناس معتقد است کرونا ویروس در مدت‌زمانی کوتاه، پیامدهای فراوانی را به دنیا تحمیل کرده است او با بیان اینکه زندگی در قرنطینه و فاصله گرفتن از سبک زندگی و الگوی فکری کلاسیک، ما را با ابعاد و کیفیت جدیدی از زندگی آشنا کرده است می‌گوید: اگر بخواهیم رابطه کرونا ویروس را با سبک زندگی دانش‌آموزان واکاوی کنیم باید اقرار کنیم که شروع قرنطینه و افزایش فردگرایی آسیب‌های فراوانی را بخصوص به دانش‌آموزان وارد کرده است.
او می‌افزاید: عدم حضور در مدرسه؛ روند آموزشی و اجتماعی شدن دانش‌آموزان را با اخلال جدی مواجه کرده، زیرا بازی و تعامل با دیگر بچه‌ها بخصوص در محیط مدرسه نقش مهمی در روند جامعه‌پذیری و افزایش هوش اجتماعی دانش‌آموزان ابتدایی دارد. عدم تحرک کودکان و ماندن در خانه نه تنها به افزایش وزن و چاقی منجر خواهد شد بلکه این دسته از دانش‌آموزان در آینده در ارتباطات و تعاملات بین فردی دچار مشکل خواهند شد، زیرا بروز احساس و عواطف روزمره بخصوص در احوالپرسی‌های چهره به چهره به‌شدت کمرنگ شده است وقتی در شیوه‌های ارتباطات رودررو مانند دست دادن و روبوسی محدودیت‌های شدید به‌وجود آمده است به‌نظر می‌رسد هنجارها و الگوهای جدیدی در حال شکل‌گیری است که قالب و محتوای تعاملات اجتماعی در آینده را دگرگون خواهد کرد.
این جامعه‌شناس تأکید می‌کند: بجز موارد یاد شده غافلگیری نظام آموزش و پرورش در روبه‌رو شدن با همه‌گیری ویروس و از سوی دیگر محدودیت‌های فراوان در ارائه بموقع خدمات آموزش مجازی، باعث افت شدید تحصیلی در دانش‌آموزان شده است ناگفته نماند که آموزش مجازی برای دانش‌آموزانی مفید است که انگیزه بیشتری برای درس خواندن دارند اما تحقیقات ما را به این نتیجه می‌رساند که آموزش آنلاین برای دانش‌آموزان بی‌انگیزه عملاً بی‌اثر است زیرا به اشکال مختلف از زیر بار مسئولیت شانه خالی می‌کنند.
دکتر حسین ابراهیمی مقدم روانشناس نیز با اشاره به تبعات استفاده از فضای مجازی برای آموزش دانش‌آموزان می‌گوید: سبک زندگی دانش‌آموزان در مدت قرنطینه و تعطیلی آموزش حضوری در مدارس، تغییر کرده است. حتی سبک خواب و بیداری دانش‌آموزان تحت تأثیر قرار گرفته، از این‌رو طبیعتاً آنها در دوران پساکرونا و هنگام ورود به سبک زندگی پیشین، با مشکلاتی مواجه خواهند شد.
او ادامه می‌دهد: تغییر سبک زندگی دانش‌آموزان از نظر خواب و بیداری، خورد و خوراک، روابط اجتماعی و حتی ارتباط با اعضای خانواده منجر به شکل‌گیری روحیه جمع گریزی در برخی از آنها شده است. کاهش اعتماد به نفس در گروهی از آنها به گونه‌ای است که می توان گفت در آینده ممکن است در خود ابرازی در محیط‌های تحصیلی و شغلی و حتی در اجتماع هم دچار مشکل شوند. از سوی دیگر مهارت‌های اجتماعی آنها به‌درستی رشد نمی‌کند و به دلیل کاهش ارتباطات بحث داشتن هدف‌های مشترک، روحیه همدلی، فداکاری و وفاداری نیز در آنها به شدت دچار آسیب خواهد شد.
ابراهیمی مقدم با اشاره به مزایا و معایب تغییر سبک زندگی می‌گوید: البته بچه‌های ما در این مدت مهارت‌های خوبی مانند استفاده از فضای مجازی و وبگردی را آموختند. اما درعین حال از برخی آموزش‌های مفید مانند بازی‌های مشارکتی که راه آموزش ارتباطات اجتماعی سالم و سازنده است، بازماندند. سبک زندگی سالم با روابط اجتماعی درست براساس احترام متقابل به وجود می‌آید. بچه‌هایی که در دوران کرونا نتوانستند از محیط‌های مناسب برخوردار باشند نمی‌توانند احترام متقابل و همکاری متقابل با همسالان را ببینند، بیاموزند و از آن بهره‌مند شوند.
ضرورت بازگشایی مدارس
بسیاری از ساحت های آموزشی جنبه مهارتی دارند و باید با تمرین و در میدان عمل که همان مدارس هستند به ظهور برسند، حال آنکه به دلیل نبود یک ارزشیابی مطمئن و ساختارمند نمی توان به روشنی از توفیقات ساحت علمی و فناورانه حتی سخن گفت ولی به نظر می رسد سال گذشته غیر از همین ساحت بقیه ساحت ها آن طور که باید و شاید در نظام تعلیم و تربیت کشور مورد توجه قرار نگرفته اند.
با توجه به عدم مشخص بودن زمان اتمام این بیماری منحوس و ضرورت همزیستی با آن و همچنین معضلات تربیتی، رفتاری، زیستی که دانش آموزان به دلیل عدم حضور در محیط های یادگیری (مدارس) به آنها گرفتار هستند، ضرورت حضور آینده سازان کشور در مدارس محسوس است.
امیدواریم با برنامه ریزی های همه جانبه مسئولان در راستای کاهش اثرات منفی کووید -۱۹ و افزایش ضریب امنیت دانش آموزان و همراهمی و کمک اولیا گرامی شاهد بازگشایی توام با حضور حداکثری و شادابی و سلامتی دانش آموزان باشیم.
