در ماه های اخیر اینترنت مستمسکی برای تامین اهداف سیاسی شده و نزدیک به چهار ماه است که این زیرساخت حیاتی، تحت عنوان حفظ امنیت کشور با محدودیت و اختلال گسترده همراه است. به گفته برخی مسئولان این‌بار قرار است «کنکور» بهانه محدودسازی‌های تازه اینترنت شود و مدیران سازمان سنجش در انتظار نظر شورای امنیت کشور برای اعلام چند و چون این محدودیت‌ها هستند.
تقی حسن زاده، پایگاه خبری دانا، سرویس دانش و فناوری؛ اواخر هفته گذشته، معاون امور آزمون‌های سازمان سنجش در مصاحبه‌ای از عزم این سازمان برای قطع سراسری اینترنت کل کشور در روز کنکور خبر داد و اظهار کرد که این اقدام با هدف کنترل تقلب است و با همکاری وزارت ارتباطات عملیاتی خواهد شد. این اظهارات از همان ساعات ابتدایی با واکنش‌های متفاوتی از سوی نهادهای مختلف همراه شدند و هنوز جزئیات نهایی اجرای این تصمیم رسانه‌ای نشده است، اما به نظر می‌رسد مدیران سازمان سنجش بر انجام این امر مصر هستند و میان دستگاه‌های مختلف مرتبط با این موضوع، اتفاق نظر نسبی وجود دارد.
روز گذشته رئیس سازمان سنجش با بیان اینکه در دستورالعمل شورای امنیت قطع نقطه‌ای یا سراسری اینترنت در روز برگزاری کنکور مطرح شده، از مکاتبه با دبیرخانه این شورا خبر داد و اظهار کرد چنانچه این درخواست به تصویب برسد، نحوه اجرای آن بر عهده وزارت ارتباطات خواهد بود. کارشناسان فناوری اطلاعات، نسبت به روش در پیش گرفته‌شده برای کنترل تقلب در روز کنکور انتقادات زیادی را مطرح می‌کنند و قطع اینترنت ولو برای چند ساعت را تضییع حقوق مردم می‌دانند. اما رئیس سازمان سنجش با بیان اینکه بین ۸ تا ۹میلیون نفر از جمعیت کشور درگیر این موضوع هستند، از اعمال محدودیت اینترنتی جدی در زمان برگزاری آزمون دفاع کرده است و بر ضرورت اجرای آن تاکید دارد.
هفته گذشته وزیر علوم برای توجیه این تصمیم توپ را به زمین مردم انداخت و اظهار کرد: مطمئن هستم که مردم قطع اینترنت را می‌پذیرند؛ چراکه سرنوشت فرزندانمان در گرو کنکور است. وی در ادامه با بیان اینکه تعداد داوطلبان زیاد است، افزود: مردم با سعه صدر در زمان برگزاری آزمون سراسری با ما همکاری لازم را خواهند داشت.
ماموریت شورای امنیت برای یک امر ملی
از هفته گذشته، تعیین تکلیف حدود محدودیت‌های اینترنتی که قرار است در روز برگزاری کنکور اعمال شود، در صدر اخبار رسانه‌ها قرار گرفته است. در نشست خبری سازمان سنجش که صبح دیروز برگزار شد، عبدالرسول پورعباس، رئیس این سازمان به بیان جزییات تازه‌ای از کنکور امسال که قرار است اواخر دی ماه برگزار شود، پرداخت و بر ضرورت محدود شدن ارتباطات اینترنتی در زمان برگزاری جلسه آزمون تاکید کرد.
رئیس سازمان سنجش با بیان اینکه آزمون سراسری یک «امر ملی» است، بر نقش شورای امنیت در هماهنگی دستگاه‌های مختلف برای برگزاری سالم آزمون تاکید کرد و گفت: «اینترنت به‌عنوان آخرین حلقه امنیت کنکور مطرح است، در دستور العمل شورای امنیت از قطع سراسری یا نقطه‌ای اینترنت به‌عنوان روشی برای کنترل امنیت جلسه یادشده و پس از آنکه دبیرخانه شورای امنیت نتایج مکاتبات انجام‌شده از سوی این سازمان را اعلام کند، جزئیات آن ابلاغ می‌شود.» وی با بیان اینکه اختیار نحوه اجرای این محدودیت‌ها با وزارت ارتباطات است، افزود: ما می‌خواهیم عکس یا فایلی ارسال و دریافت نشود و نمی‌خواهیم اینترنت به‌طور مطلق قطع شود. پورعباس با اشاره به اینکه بین ۸ تا ۹میلیون نفر از جمعیت کشور درگیر این آزمون هستند، گفت: سازمان سنجش تمام تلاش خود را می‌کند تا امنیت را به نقطه کمال برساند و نحوه اجرای این موضوع در اختیار وزارت ارتباطات است.
محدودسازی اینترنت برای کنترل تقلب در روز کنکور مسبوق به سابقه است و در آزمون‌های گذشته نیز اگرچه از پیش هشداری مبنی بر قطع ایتنرنت در آن ساعات اعلام نشد، اما اظهارات ساکنان مناطق نزدیک به حوزه‌های برگزاری آزمون ثابت کرد که گویا محدودیت‌هایی بر آنتن‌های موبایل برخی مناطق اعمال شده است. اما حالا به نظر می‌رسد این محدودیت‌های نقطه‌ای نیز مدیران این سازمان را راضی نکرده است. زیرا حسن مروتی، معاون امور آزمون‌های سازمان سنجش آموزش کشور اظهار کرده که سال گذشته اینترنت به‌صورت نقطه‌ای قطع شده بود؛ اما برخی متقلبان توانسته بودند از آنتن‌های دیگر، آنتن بگیرند و اقدام به ارسال سوالات کنند.
وی با تشریح اینکه اگر یک آنتنی در منطقه‌ای قطع باشد در همان منطقه این امکان وجود دارد که از آنتنی که کمی دورتر است، خط بگیرند، افزود: ما قصد داریم در زمان برگزاری کنکور در کل کشور اینترنت را قطع کنیم. اما رئیس سازمان سنجش در نشست خبری دیروز محدودیت سراسری را تایید نکرد و چگونگی اعمال محدودیت مناسب را منوط به تصمیم شورای امنیت و وزارت ارتباطات دانست.
پورعباس با تاکید بر اینکه جزئیات فنی اجرای این محدودیت‌ها در اختیار وزارت ارتباطات است، گفت: اساسا افرادی توسط شبکه‌های متقلب استخدام می‌شوند که در جلسه کنکور شرکت کنند و سوالات را به بیرون ارسال کنند و در راستای کنترل این موضوع سال گذشته راه برگشت فایل را مطلقا بستیم. پیش از این و زمانی که صحبت‌های اولیه قطع سراسری اینترنت در روز کنکور مطرح شد، وزیر ارتباطات به ارائه این توضیح بسنده کرد که هنوز تصمیم قطعی در این زمینه گرفته نشده و صرفا با توجه به اینکه اکنون ابزار و ادواتی موجودند که با کمک آنها می‌توان به اینترنت متصل شد و تقلب کرد، این درخواست از سوی سازمان سنجش اعلام شده است. وی در گفت‌وگوی خود با خبرگزاری تسنیم با تاکید بر اینکه این درخواست برای حفظ حقوق شرکت‌کنندگان آزمون سراسری، در زمان برگزاری کنکور مطرح شده است، اظهار کرد «این درخواست درحال بررسی است و هنوز چیزی دراین‌باره تصویب نشده است.» البته تا اینجا اظهارات جسته و گریخته مدیران بخش‌های مختلف نشان می‌دهد که احتمالا قطع سراسری اینترنت موبایل در دستور کار است؛ اما تا اعلام رسمی این موضوع باید منتظر بود.
چرا قطع اینترنت؟
اگرچه با پیشرفت فناوری، هر روز مسیرهای تازه‌ای برای کنترل تقلب و سوءاستفاده از ارتباطات اینترنتی ایجاد می‌شود، اما گویا وزارت علوم و سازمان سنجش ابتدایی‌ترین و ساده‌ترین راه را برای حفظ امنیت جلسه کنکور برگزیده و بی‌توجه به عواقبی که قطع اینترنت برای گروه‌های مختلف ایجاد می‌کند، درصدد پیاده‌سازی این ایده است. برخی کارشناسان با انتقاد از این تصمیم سازمان سنجش، بر ضرورت استفاده از فناوری‌های جدید و اجتناب از اعمال چنین محدودیت‌هایی تاکید دارند و معتقدند ناتوانی وزارت علوم در تامین بودجه حفظ امنیت آزمون و به‌کارگیری فناوری‌های جدید باعث شده است وزارت علوم به راهکاری متوسل شود که به زیان بسیاری از شهروندان خواهد بود. با این حال مدیران سازمان سنجش در توجیه این تصمیم خود دلایلی را مطرح می‌کنند.
پورعباس درباره اینکه چرا سازمان سنجش به جای قطعی اینترنت از گزینه دستگاه های مسدودکننده موبایل در حوزه‌های امتحانی استفاده نمی‌کند، گفت: «دستگاه‌های مسدودکننده موبایل سال‌ها است در حال استفاده هستند و تکنولوژی قدیمی دارند. ولی مشکل این است که نقطه محدودی را می‌توانند پوشش دهند و ما برای همه حوزه‌ها به بیش از ۱۰هزار مسدودکننده نیاز داریم که این تعداد در کشور نداریم. ضمن اینکه داوطلبان گزارش‌هایی از سردرد در زمان کنکور اعلام کرده‌اند که یکی از عوارض این دستگاه‌ها است.»
رئیس سازمان سنجش افزود: به‌طور طبیعی دستگاه‌های تقلب‌یاب پیشرفته‌تر شده‌اند و کیفیت بهتری پیدا کرده‌اند و ما هم شبکه‌ها را رصد کرده‌ایم و اشراف اطلاعاتی داریم و لیست تمام افرادی را که حتی یک تماس اولیه یا ثانویه با آن شبکه‌ها داشته‌اند، داریم؛ حتی اگر پولی رد و بدل نشده باشد. از خانواده‌ها هم می‌خواهیم که جلوی این کار را بگیرند. برخی مواقع داوطلب علاقه‌ای ندارد؛ اما خانواده با این شبکه‌ها ارتباط می‌گیرند که دلیل آن هم علاقه به تحصیل فرزند در یک رشته خاص است.
رئیس سازمان سنجش با بیان اینکه ما تمام راهکارها را مدنظر قرار داده‌ایم و نقطه آخر قطعی اینترنت است، افزود: ما می‌دانیم که شبکه اینترنت بسیار حساس است و بسیاری از فعالیت‌های مردم به آن بستگی دارد؛ اما تقاضای ما سه ساعت برگزاری کنکور و قطعی شبکه اینترنت تلفن همراه است و به موضوع اینترنت ثابت ربطی ندارد. ضمن اینکه مساله فنی موضوع مهم است. وی یادآور شد: موضوع قطعی اینترنت در زمان برگزاری کنکور در حاشیه جلسه دولت مطرح شد و گفته‌ایم که درخواست این است که محدودیت در حوزه شبکه تلفن همراه باشد و تقاضا داریم که از طریق پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی محدودیت ارسال و دریافت عکس و فایل داشته باشیم. ما موظف بودیم طبق دستورالعمل شورای امنیت کشور تقاضا را ثبت کنیم و امیدواریم برای امنیت‌بخشی کنکور این موضوع اجرایی شود. پورعباس اضافه کرد: موافقت یا مخالفت دستگاه‌های اجرایی ملاک عمل نیست، بلکه ملاک عمل مصوبه شورای امنیت کشور است که همه موظف به تبعیت از آن هستیم و در صورت عدم تبعیت مرتکب جرم شده‌ایم.
علاج نهایی، آزمون الکترونیک است
رئیس سازمان سنجش ریشه تمام مشکلات امنیتی در برگزاری آزمون‌های مهم کشور را در کاغذی بودن آنها می‌داند و معتقد است که چه آزمون‌های آموزش و پرورش و چه آزمون‌های سازمان سنجش تا زمانی که کاغذی برگزار می‌شوند ممکن است دچار خدشه شوند. پورعباس با بیان تلاش گروهی که قصد دور زدن انواع حفاظ‌های امنیتی را دارند، گفت: هر چه طراحی پیچیده‌تر می‌شود در مقابل هم تلاش می‌شود که ضد آن عمل شود. در نتیجه باید به سمت آزمون‌های هوشمند و الکترونیک حرکت کنیم.
هر قانونی را هم عوض کنیم، تا زمانی که زیرساخت‌ها را عوض نکنیم، مشکل حل نمی‌شود. رئیس سازمان سنجش با اشاره به تلاش‌هایی که برای الکترونیکی‌سازی آزمون‌ها در جریان است، گفت: اگر تست‌ها موفقیت‌آمیز طی شوند، این آزمون‌ها را اجرایی خواهیم کرد. وی افزود: برای استانداردسازی حوزه‌های آزمونی فقط مراکز استان‌ها مدنظر نیست، بلکه باید در هر شهرستان زیرساخت‌ها را تامین کنیم که این کار با همکاری آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها در حال انجام است.
اگرچه حالا اینترنت به‌عنوان یکی از ابزارهای اساسی تسهیل تقلب در این آزمون سرنوشت‌ساز مطرح می‌شود و قطع آن برای حفظ امنیت آزمون ضروری انگاشته می‌شود، اما از گذشته و حتی پیش از آنکه این فناوری فراگیر شود نیز موضوع تقلب و فروش سوالات کنکور مطرح بود. کما اینکه حالا نیز زمزمه‌هایی از فروش سوالات کنکور از طریق شبکه‌های مخفی و پرداخت از طریق ارزهای دیجیتال به گوش می‌رسد. رئیس سازمان سنجش در توضیح این موضوع نیز گفت: هر نوع تراکنش مالی میان شبکه‌های تقلب و داوطلبان تحت اشراف است و چه دیجیتالی و چه مالی، تمامی دستگاه‌های امنیتی و قضایی به این موضوع اشراف دارند. اولین ارتباطی که میان شبکه‌ها با داوطلب برقرار می‌شود، رصد می‌شود. پور عباس در نهایت اظهار کرد: قول می‌دهیم امنیت آزمون را حفظ کنیم و خانواده‌ها نگران نباشند؛ ضمن اینکه مراقبت کنند فریب این شبکه‌ها را نخورند که ممکن است تا ۱۰سال محرومیت از آزمون داشته باشند.
