برای همه ما سوال است که چگونه می توانیم تنبلی را به عنوان یک مؤلفه ضد دینی از جامعه خودمان دور کنیم؟ این یکی از مهمترین کشش هایی است که در وجود ماست، قابل انکار هم نیست. در این میان به عنوان پدر و مادر یکی از مهمترین دغدغه های ما رفع همین تنبلی در فرزندمان است.
محمد شیرزاده، پایگاه خبری دانا، سرویس سبک زندگی؛ در قرآن کریم آمده است کسی که مایل به کار نباشد و تن به کار ندهد و کسی که از کار گریزان است. در زبان عربی نیز واژه‌ی "کسل" مترادف با تنبلی می‌باشد. البته در اصطلاح علم اخلاق، به هرنوع بی میلی و بی رغبتی به انجام کار ، تنبلی نمی‌گویند، زیرا در برخی از موارد، عامل گریزانی از کار، ضعف جسمانی و وجود یک بیماری جسمی است و گاهی نیز اهمیت نداشتن یک موضوع خاص در اعتقاد شخصی سبب بی رغبتی آن شخص برای انجام آن موضوع است؛ به طوری که اگر اهمیت موضوعی برایش قطعی شود، با چابکی و نشاط ان را انجام می‌دهد و همه جوانب کار را نیز رعایت می‌کند.
از این رو در علوم تربیتی به کسی تنبل گفته می‌شود که بدون داشتن کوچک ترین ضعف جسمانی، کارهای مهم خود را به تأخیر انداخته و یا با اکراه و اجبار انجام می‌دهد.
مذمت تنبلی در آیات و روایات
در سوره نسا قرآن کریم از کسالت و تنبلی به‌خصوص در کارهای نیک و در راه عبادت خدا، به زشتی یاد شده و این صفت از ویژگی‌های منافقان برشمرده شده است. در دو آیه از آیات قرآن کریم که از واژه "کُسالی" در توصیف منافقان استفاده شده، بر این معنا دلالت دارد که «منافقان می‌خواهند خدا را فریب دهند در حالی که او آنها را فریب می‌دهد و هنگامی که به نماز برمی‌خیزند، با تنبلی برمی‌خیزند و در برابر مردم ریا می‌کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌نمایند!»
در سوره توبه هم آمده است: «هیچ چیز مانع قبول انفاق‌های آنها نشد، جز اینکه آنها به خدا و پیامبرش کافر شدند، و نماز بجا نمی‌آورند جز با تنبلی، و انفاق نمی‌کنند مگر با اجبار».
شیخ صدوق در من لا یحضره فقیه نوشته در سخنان رسول خدا (ص) و ائمه‌ی اطهار (ع) نیز از تنبلی به زشتی یاد شده و همواره سفارش ایشان به دوستان و نزدیکان‌شان دوری از این صفت ناپسند بوده است:
رسول خدا (ص) به امیرالمومنین (ع) چنین سفارش می‌کند: «ای علی (ع) از دو خصلت دوری کن: آزردگی خاطر و تنبلی...»
باید دقت داشت این سفارش تنها به امیرالمومنین (ع) نیست، بلکه توصیه ای است برای همه کسانی که به دنبال آسایش دنیا و آخرت هستند.
به همین دلیل، هرگاه در روایات و سیره پیشوایان معصوم (ع) توجه و دقت‌نظر کنیم، مشاهده می شود که آنها نیز برای به دست آوردن آسایش هر دو جهان و رضایت خداوند مهربان، همواره در کار و تلاش و مجاهدت بوده‌اند و هیچ‌گاه دیده نشد که این بزرگواران بر اثر سستی و تنبلی کار خود را بر دوش دیگران نهند و چون خود را رهبر و پیشوای مردم می‌بینند از تلاش و کوشش باز ایستند.
تنبلی در کودکان مساله ای مهم برای والدین
جالب است بدانید روانشناسان هیچ دلیل خاصی برای تنبلی در کودک شناسایی نکرده اند. همه چیز در این زمینه در مورد خود والدین و رویکرد آنها در تربیت فرزندان است. آنها معتقدند شما نمی توانید کودک را مجبور به انجام کاری "تحت فشار" کنید.
در این صورت، او حتی لجبازتر هم می شود و همه چیز را از طریق بیان جمله "نمی خواهم" کودکانه اش انجام می دهد. بچه ها باید هر چیزی را که از آنها می خواهید توضیح دهند. به عنوان مثال، "اسباب بازی ها را از روی زمین بردارید" به نظر یک چالش برای کودک به نظر می رسد که هیچ کاری نکند. اما عبارت "لطفاً همه اسباب بازی ها را در جای خود قرار دهید، در غیر این صورت خودت تلو تلو خوردن، سقوط می کنی و به خود صدمه می زنی" متفاوت به نظر می رسد.
باید توجه کنید کودک رابطه علّی را می بیند و می فهمد که اگر این کار انجام نشود، بدتر خواهد شد. جالب است بدایند که تنبلی نوعی واکنش تدافعی روان انسان است. به همین دلیل مهم است که نباید به دنبال علت واقعی تنبلی در کودک نباشید، بلکه مهم است که کودک خود را درک کنید. برای والدین مهم است که بفهمند کودک چه احساسی دارد و چه چیزی در ذهن اوست. فقط در این صورت آنها می دانند که چگونه با تنبلی کودکان مقابله کنند و چه روش هایی در مورد آنها مؤثرتر خواهد بود.
با کودک تنبل چگونه رفتار کنیم؟
اگر کودکتان تنبل است از آسان کردن کارها برای او بپرهیزید. دقت کنید که با تسلیم شدن در برابر خواسته‌های او و دلسوزی‌های نا‌به‌جا، کارها را برای کودک راحت نکنید. اگر شما تمام کارها را به جای او انجام دهید یا در اصطلاح عامیانه، لقمه حاضر و آماده به کودکتان بدهید، او هرگز ارزش هیچ‌چیزی را متوجه نخواهد شد. در ابتدا، این تغییر رویه ممکن است باعث عصبانیت فرزندتان شود، اما تاثیر آن را می‌توانید در دراز مدت، زمانی که او شروع به یادگیری اهمیت ارزش‌گذاری چیزها می‌کند، ببینید.
شما می توانید این تغییر را می‌توانید با دادن پاداش برای انجام کارهایی که کودک بدون نیاز به اجبار انجام می‌دهد، ایجاد کرد. بنابراین فهرستی از فعالیت‌ها یا پیامدهای مثبت که می‌توان از آنها به عنوان پاداش استفاده کرد؛ (مثل: بازی کردن، گپ زدن با دوستان، تماشای تلویزیون، رفتن به سینما و بازی فوتبال ) تهیه کنید. بنابراین به راحتی می‌توانید آنها را به وظایف خاصی مرتبط کنید.
نکته مهم دیگر اینکه هرزمان که مجبور شدید بین یک مسئولیت و راحتی خود یکی را انتخاب کنید، تلاش کنید گزینه ای که در آن وظیفه شناسی بیشتری مطرح است را انتخاب کنید. به طور مثال میان استراحت پس از یک روز کاری و بردن پدرتان به مطب دکتر، رفتن پیش پزشک برای انجام چکاپ(طبق قول و قرار قبلی با پدرتان) را انتخاب کنید.
در این زمینه به فرزندتان توضیح دهید که چرا مسئولیت‌پذیری انتخاب شما بوده است و مزایای آن را برای او بیان کنید. بنابریان فرزند شما خواهد دید که شما انجام وظایف را به تنبلی ترجیح می‌دهید و مثل یک درس این موضوع را خواهد آموخت. آموزش ارزش تعهد داشتن به کودکان تنبل، آنها را تشویق می‌کند تا بهترین کار را انجام دهند و برای تکمیل وظایف خود انگیزه خواهند داشت.
موضوع مهم دیگر این است که شما می‌توانید برای مقابله با تنبلی کودک برنامه ورزش‌های خانوادگی را برای روز‌های تعطیل تدارک ببینید. در پارک نزدیک به خانه‌تان، دوچرخه‌سواری کنید، تیم والیبال تشکیل دهید یا با فرزندانتان شنا کنید. فرزندان شما از آن لذت خواهند برد و یاد می گیرند که فعال و سالم بودن می‌تواند سرگرم کننده هم باشد. علاوه بر این از «فواید ورزش برای کودکان» نیز بهره خواهند برد.
