احمد طبایی*: بحران آب در ایران، پیوسته ابعاد جدی تری پیدا می کند چراکه از یک سو به دلیل پدیده «تغییرات اقلیمی» میزان بارش ها به ویژه برف، کاهش یافته و از دیگر سو به دلیل دخل و تصرف های انسانی در طبیعت و محیط زیست و بروز خشکسالی هیدرولوژیکی، حجم رواناب ها به شدت کم شده است.
وقوع چنین رخدادهای طبیعی که منجر به کاهش قابل ملاحظه ذخایر سدها شده، در کنار برداشت های بی رویه از سفره های آب زیرزمینی، رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای آب، توسعه صنعت و کشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف کننده آب کشور، همه و همه دست در دست هم، حلقه های زنجیر بحران آب را شکل داده اند. زنجیری که هر روز بر گرد شریان های حیاتی این سرزمین، تنگ تر و تنگ تر می شود!
اما چاره کار در چیست؟ قفل این زنجیر، همانا یک کلید بیشتر ندارد و آن هم «افزایش بهره وری» و «استفاده بهینه از آب» است. نکته ای که مرتب در کلام همه مدیران، مسوولان و صاحب نظران بخش آب تکرار می شود، بی آنکه مجال چندانی برای تبدیل به واقعیت بیابد!
مدیران و متولیان آب کشور هر روز داد سخن بر زبان می رانند که: «بحران آب جدی است»، «راه گذر از بحران آب، مشارکت همه شهروندان است» و «افزایش بهره وری در مصرف و استفاده بهینه از آب، در گروی ارایه آموزش و فرهنگ سازی است». اما وقتی عملکردها را مرور می کنیم، کمتر رد پایی از تحقق این شعارها می یابیم.
چه فرصت ها و مناسبت های ارزشمندی که در سایه فرصت سوزی و بی برنامه عمل کردن مدیران ذیربط در انجام رسالت اطلاع رسانی و آگاهی بخشی، به هدر می رود، حال آنکه پیامدهای ناگوار خشکسالی و کمبود آب، هر روز بیش از پیش در جای جای این سرزمین، رخ می نماید. برای ارزیابی این موضوع، لازم نیست خود را به دردسر بیندازید، چراکه به قول معروف: «شاهد از غیب رسیده است»!
در تقویم کشور ما، روز سیزدهم اسفند به نام «روز ملی آب» نام گرفته است. این روز که در نزد ایرانیان باستان «نوروز آب ها» خوانده می شد، با آیین های ویژه ای همراه بود. نیاکان آب آشنای ما، در این روز به کنار رودها و چشمه ها می رفتند و جشن آب برپا می کردند. دوم فروردین ماه برابر با 22 مارس نیز از سوی سازمان ملل متحد به نام «روز جهانی آب» نامگذاری شده است. در این روز که مهم ترین رویداد جهانی آب به حساب می آید، کنفرانس های زیادی با محوریت آب در کشورهای مختلف برگزار می شود و ضمن تبادل تجربیات، تازه ترین راهکارها به منظور مدیریت درست منابع آب، ارایه می گردد.
اما در کشور ما که بحث آب، به مراتب چالش برانگیزتر و بحرانی تر از بسیاری کشورهای دیگر است، این فرصت ها و مناسبت ها به راحتی نادیده گرفته می شوند و با یکی دو برنامه بی خاصیت، آن هم از سر رفع تکلیف و برای خالی نبودن عریضه، سر و ته ماجرا جمع می شود. حال آنکه می بایست از این بازه زمانی ارزشمند ـ حدفاصل روز ملی و جهانی آب که شایسته است آن را «دودهه فرهنگ سازی آب» بنامیم ـ برای گسترش آگاهی بخشی نسبت به وضعیت بحرانی آب و نیز ارایه آموزش های درست به شهروندان برای مدیریت مصرف این مایع حیات بخش، بهره بگیریم.
* کارشناس ارشد مهندسی آبیاری و زهکشی
