روان شناسان می‌گویند اضطراب امتحان یک شرایط روانشناختی است که باعث می‌شود برخی دانش آموزان در موقعیت‌های امتحانی بسیار پریشان و مضطرب شوند، بسیاری از دانش‌آموزان طی یک امتحان تاحدی دچار استرس و اضطراب می‌شوند، اما اضطراب امتحان می‌تواند در یادگیری آنها اختلال ایجاد کند و به عملکرد دانش‌آموزان در امتحان آسیب برساند.
محمد شیرزاده، پایگاه خبری دانا، سرویس سبک زندگی؛ با فرا رسیدن خردادماه اضطراب و نگرانی دانش‌آموزان از روند امتحانات خود آغاز می‌شود. اضطراب معمولاً به یک حالت هیجانی ناخوشایند و مبهم گفته می‌شود که با پریشانی، وحشت، هراس و تشویش همراه است.
بنابراین اضطراب یکی از متغیرهای انگیزشی و شناختی است که پیشرفت تحصیلی، یادگیری، عملکرد، توجه، تمرکز و بازیابی اطلاعات یادگیرندگان را به طور قابل ملاحظه‌ای تحت تأثیر قرار داده و پیامد آن کاهش توان مقابله با موقعیت‌های ارزیابی کننده، حل مشکلات و تقلیل کارآمدی تحصیلی می باشد.
محققان می گویند والدین و معلمان با کاهش اضطراب امتحان در دانش آموزان می‌توانند شاهد نتایج بهتری در فرزندان خود باشند، زیرا در بسیاری مواقع کودکان علی رغم اینکه آمادگی بالایی برای امتحانات خود دارند، به خاطر اضطراب و استرس، عملکرد واقعی خود را نشان نمی‌دهند.
استرس دانش آموزان اغلب به خاطر ارزیابی‌ها و باورهای غلط آنها از امتحان و نتایج مربوط به آن است. دانش آموزان با اطلاع از نحوه برخورد با شرایط استرس زا می‌توانند با ذهنی روشن و اطمینان به خود وارد جلسه امتحان بشوند. حتی اگر در جلسه دچار اضطراب شدند با راهکارهایی که در ادامه متن به آن پرداخته‌ایم می‌توانند، به آرامش اولیه بازگردند. مشاوره کنترل استرس به شما برای کاربرد بهتر روش‌ها و مؤثرتر شدن شیوه‌ها یاری می‌رساند.
چرا دانش آموزمان دچار استرس می شود؟
ترس های واقع بینانه معمولا پاسخ های ساده و درخوری دارند که با عمل به آنها می توانید گره به ظاهر محکمشان را باز کنید و آرامشی دوباره بیابید.
به عنوان مثال ممکن است اضطراب شما ریشه در این گزاره ی فکری داشته باشد که «من برای این آزمون آماده نیستم». پاسخ این است که باید بر روی مدیریت زمان خود بیشتر کار کنید و در صورت نیاز با یک مشاور تحصیلی صحبت کنید.
در عین حال ممکن است این طرز فکر شما ناشی از کمال گرایی بیش از حد خودتان باشد که در این صورت به خود یادآوری کنید که درک شما از مفاهیم اصلی درس به شما کمک می کند تا برخی از جزییات را که در طول آزمون نمی توانید به خاطر بیاورید، به خوبی حدس بزنید.
برای کمک به مهار کمال گرایی خود، می توانید یک محدوده زمانی تعیین کنید و سپس در همان محدوده به مرور مهم ترین مفاهیم درس بپردازید. به خود بگویید که اگر بعدا وقت داشته باشید، برای «جمع آوری» اطلاعات جزیی تر و حفظی به درس باز می گردید. وقتی محدوده ای زمانی تعیین می کنید و به آن پایبند می مانید، دانستن اینکه برای بازگشت به کتاب و حفظ جزییات زمان دارید، از نظر عاطفی به شما کمک می کند.
گاهی اضطراب شما پیش و یا حین شرکت در آزمون ناشی از ترس های بی اساس است؛ یعنی طرز فکری که با حقیقت سازگاری ندارد.
به عنوان مثال ممکن است فکر کنید «خانواده، همکلاسی ها و معلم ها فکر می کنند که من خیلی باهوش نیستم.» پاسخ این است در این سطح از تحصیل، همه به نسبت هوش مناسبی دارند و اصلا هوش عامل اصلی جدایی افراد برتر درسی از افراد ضعیف تر نیست. پس از فارغ التحصیلی، بر اساس عملکرد کاری خود مورد قضاوت قرار خواهید گرفت، بنابراین فرصت های زیادی برای متمایز کردن خود خواهید داشت.
ممکن است با خود بگویید «قبلا فکر می کردم باهوش هستم، اما اکنون دیگر مطمئن نیستم.» پاسخ منطقی به این تصور این است که تقریبا همه دانش آموزان این نوع تردید را تجربه می کنند و این یک امر کاملا طبیعی است.
با انواع استرس امتحان آشنا شوید
استرس تسهیل کننده یا تسریع کننده (طبیعی) : وقتی استرس امتحان، در حد متوسط باشد (نه خیلی کم و نه خیلی زیاد) موجب تلاش بیشتر دانش آموز برای کسب موفقیت می شود و نتیجه بهتری را عاید فرد می کند، به این اندازه از استرس، استرس تسهیل کننده یا تسریع کننده گفته می شود. استرس طبیعی، به دانش آموز کمک می کند تا به موقع شروع به مطالعه برای امتحان کند و سر جلسه امتحان به راحتی مطالب را به یاد آورده و عملکرد خوبی داشته باشد. بنابراین، اگر اضطراب امتحان، باعث نمیشود احساس ناتوانی کنید و بالعکس، شما را به فعالیت درسی وامیدارد، بهتر است به فکر حل کردنش نیفیتد!
استرس ناتوان کننده (غیر طبیعی): استرس ناتوان کننده دلهره و تشویش شدیدی است که یا خود دانش آموز این استرس را دارد و یا اطرافیان آن را در وجود دانش آموز تشدید می کنند. اضطراب شدید اثر منفی روی عملکرد فرد می گذارد. زیرا با متأثر و درگیر کردن ذهن، زمینه فراموشی های زودگذر و خطاهای ادراکی را فراهم می کند. دانش آموزانی که اضطراب شدید و غیر طبیعی دارند، نمی تونند سر جلسه امتحان مطالب را به راحتی به یاد بیاورند و سوالات رو حل کنند. در واقع، یک علت فراموشی مطالب موقع امتحان، همین استرس شدید است.
والدین چه نقشی در کنترل استرس دانش آموز دارند؟
متخصصان می‌گویند والدین نقش اساسی در کنترل استرس دانش آموزان در فصل امتحانات دارند. در ادامه به برخی از شرایطی که باید به کمک والدین ایجاد شود تا به کاهش استرس دانش آموزان منجر شود اشاره می‌کنیم.
ایجاد فضای آرامبخش، شورآفرین و اطمینان‌بخشقطعا اصلی‌ترین وظیفه والدین ایجاد فضایی صمیمی، دلگرم‌کننده، فرحبخش و شورآفرین است. چنین فضایی درون محیط خانواده، دغدغه‌ها و نگرانی‌ها را به حداقل می‌رساند، امکان بروز استعداد‌ها را میسر می‌سازد، توانایی‌های هوشی و عاطفی فرزندان را گسترش می‌دهد و فرزندان را مسوول و متکی به خود بار می‌آورد.
سامان بخشیدن به مسائل و مشکلات اقتصادی در ایام امتحانات بدون تردید مسائل مالی نقشی در نمرات تحصیلی و موفقیت فرزندان ایفا می‌کنند. سامان بخشیدن مسائل مالی در زمان امتحانات وظیفه‌ای مهم است که باید والدین آنها را جدی بگیرند. واقعیت آن است که مسائل مالی گاه عرصه را بر والدین تنگ می‌کند. طبعا تحمل این مشکلات صبر آنان را سرریز و فشار‌هایی را به دانش‌آموزان منتقل می‌کند. ظرفیت دانش‌آموز محدود است و حساسیت وی زیاد. برنامه‌ریزی اقتصادی در طول سال و بویژه در زمان امتحانات بیشترین کمک به دانش‌آموز است تا با آسودگی خاطر به مسائل درسی و تحصیلی بپردازد.
پرهیز از اختلافات خانوادگی در حضور فرزندانفرزندان شما خواه‌ناخواه از اختلافات شما و همسرتان آگاه می‌شوند. سعی کنید به این اختلافات در حضور آنها دامن نزنید. بیان اختلافات و بازگویی مجدد آنها به همراه القاب تحقیرآمیز جسم و روح فرزندتان را فرسوده می‌کند. آزردگی خاطر و فرسودگی جسم و روح فرزندتان مجالی برای یادگیری دروس به آنها نخواهد داد.
امتحان دانش‌آموز، وظیفه دانش‌آموز است نه وظیفه والدین. والدین مسوولیت‌های خودشان را دارند و دانش‌آموز مسوولیت‌های خودش را دارد. امتحان جزو وظایف اوست. این وظیفه فرزند شماست که بموقع درس بخواند، تمرین حل کند و خود را برای امتحان کلاس و امتحان ثلث آماده کند. شما وظایف دیگری دارید بهتر است هر کسی به وظایف خودش بپردازد.
ارتباط بیشتر با مدرسه، معلمان، انجمن اولیاء و مربیان ارتباط هر چه بیشتر شما با مدرسه و معلمان باعث خواهد شد فرزندتان با دلگرمی بیشتری درس‌ها را دنبال کند، در ملاقات با معلمان و مشاوران از راهنمایی‌ها و توصیه‌های آنها حداکثر استفاده را ببرید. به این توصیه‌ها و راهنمایی‌ها عمل کنید. در انجمن اولیاء و مربیان شرکت مداوم داشته باشید. شما می‌توانید از راهنمایی‌ها و تجربه‌های دیگر والدین در مورد فرزندشان استفاده کنید و اطلاع یابید چه کار‌هایی به سود فرزندان است و چه کار‌هایی بی‌نتیجه است.
