کارشناس مرکز تقویم موسسه ژئو فیزیک:
کارشناس مرکز تقویم موسسه ژئو فیزیک دانشگاه تهران با بیان اینکه پدیده هایی که اوقات شرعی را سبب می شوند به مساله جوی مرتبط بوده و لحاظ کردن «ثانیه» در آن اشتباه است، گفت: پدیده های جوی بر ثانیه ها اثر می گذارند وآنها را جا به جا می کند، لذا مهم نیست که اوقات شرعی در یک روز نسبت به روز دیگرچند ثانیه جابه جا شده باشد؛ مهم از طلوع تا غروب آفتاب است که کم و زیاد می شود و این نواسانات نیز به خاطرعرض جغرافیایی در شهرهای مختلف متفاوت است.
درانقلاب تابستانی تغییرات محسوسی در اوقات شرعی دیده نمی شود
مهندس علی اکبر نیری کارشناس مرکز تقویم موسسه ژئو فیزیک دانشگاه تهران در گفت و گو با خبرنگارگروه دانش خبرگزاری دانا( داناخبر)، در خصوص جلو و عقب رفتن زمان اوقات شرعی در جزیره کیش گفت: تقریبا درحوالی 31خرداد و یکم تیرماه انقلاب تابستانی اتفاق می افتد این زمان، زمانی است که در واقع میل خورشید بیشترین مقدار ممکن است. در این زمان باید طول روز نیز بیشترین حد خود باشد. یعنی وقتی ما از این روزها فاصله می گیریم چه در خرداد که به عقب برگردیم وچه تیر ماه که به جلو حرکت می کنیم، باید طول روز کوتاه بشود. این تغییرات در شهرهای مختلف ممکن است نواساناتی هم به خاطر عرض جغرافیایی داشته باشد.
مهندس علی اکبر نیری کارشناس مرکز تقویم موسسه ژئو فیزیک دانشگاه تهران در گفت و گو با خبرنگارگروه دانش خبرگزاری دانا( داناخبر)، در خصوص جلو و عقب رفتن زمان اوقات شرعی در جزیره کیش گفت: تقریبا درحوالی 31خرداد و یکم تیرماه انقلاب تابستانی اتفاق می افتد این زمان، زمانی است که در واقع میل خورشید بیشترین مقدار ممکن است. در این زمان باید طول روز نیز بیشترین حد خود باشد. یعنی وقتی ما از این روزها فاصله می گیریم چه در خرداد که به عقب برگردیم وچه تیر ماه که به جلو حرکت می کنیم، باید طول روز کوتاه بشود. این تغییرات در شهرهای مختلف ممکن است نواساناتی هم به خاطر عرض جغرافیایی داشته باشد.
علی اکبر نیری افزود: تقریبا وقتی در بین اواخرخردادماه و اوایل تیرماه قرار می گیریم که انقلاب تابستانی رخ می دهد، تغییرات میل خورشید بسیار جزیی می شود. یعنی درست است که بیشترین میل خورشید به 23 ونیم درجه می رسد، ولی تغییرات میل خورشید بسیار کند بوده بنابراین طول روز دراواخر خرداد ماه و اوایل تیرماه تفاوت محسوس با هم ندارند.
درتعیین اوقات شرعی ثانیه محاسبه نمی شود
این کارشناس مرکز تقویم ژئوفیزیک خاطرنشان کرد: وقتی می خواهیم اوقات شرعی را اعلام کنیم با دقت دقیقه محاسبه می شود و ثانیه را گرد می کنیم. به طورمثال اگر غروب آفتاب 19 و50دقیقه است این در واقع 19 و50دقیقه و29ثانیه بوده که 29ثانیه آن حذف شده است واگر 19و 49دقیقه 31ثانیه باشد 31ثانیه گرد شده 19 و50دقیقه می شود به همین خاطر چون ثانیه به دقیقه گرد می شود این تفاوت محسوس به نظربیننده می رسد.
علی اکبرنیری افزود: پدیده هایی که اوقات شرعی را سبب می شوند پدیده هایی هستند که به مساله جوی مرتبط هستند و لحاظ کردن ثانیه در آن اشتباه است و کار دقیقی نخواهد بود. لذا اگر یک سایتی یا خبرگزاری اعلام می کند که غروب آفتاب 19 و50دقیقه و 43ثانیه است بدون شک کار علمی دقیقی نیست چرا که غروب آفتاب ماجرایی است که فقط به میل خورشید مربوط نیست. بلکه بحث جوی هم درآن دخیل است، یعنی میزان اثرشکست نورخورشید در«جو»که خود به میزان فشار، دما و رطوبت بستگی دارد در آن تاثیر گذار خواهد بود.
تهران با وجود فاصله زیادش دارای اوقات شرعی یکسان است
مهندس نیری گفت: طلوع آفتاب و اذان صبح نیز به پارامترهای جوی مرتبط هستند. به طورمثال شهری مانند تهران از ابتدا تا انتهای آن کیلومترها با هم فاصله دارند لذا برای کل شهر تهران یک اوقات شرعی را اعلام می کنیم اما اگر بیاییم با دقت ثانیه اوقات شرعی را اعلام کنیم برای شهر بزرگی مانند تهران که ابتدا و انتهای آن ثانیه ها با هم فرق دارند باید چندین اوقات شرعی را اعلام کنیم بنابراین به همین دلیل بر روی ثانیه ها دقت می کنیم اما این ثانیه ها به دقیقه گرد می شود.
این کارشناس مرکزتقویم ژئوفیزیک دانشگاه تهران افزود: وقتی ما ثانیه ها را گرد می کنیم به نظر می رسد که مثلا به جای اینکه روزها کوتاه شود طولانی شده است. یعنی به دنبال 19 و 50دقیقه، 19 و51دقیقه آمده است، وقتی یک عددی گرد می شود ممکن است درواقع ثانیه ها مقداری جابه جا شده باشند ویا ممکن است یک عدد گرد شده و 30ثانیه به عدد دیگرکمک شده باشد. اینجاست که به نظر می رسد به جای اینکه طول روزکم شده باشد افزایش پیدا کرده اما در واقع این طور نیست.
نباید همیشه انتظار داشته باشیم که غروب آفتاب منظم باشد
علی اکبر نیری تصریح کرد: فاصله طلوع آفتاب تا غروب آفتاب تقریبا باید کوتاه یا زیاد بشود. مهم نیست که مثلا یک روز غروب آفتاب چند ثانیه جابه جا شده باشد. مهم از طلوع تا غروب آفتاب است که کم یا زیاد می شود، یعنی دلیلی ندارد که غروب آفتاب همیشه از اول تیر که به جلو حرکت می کنیم، عدد آن همیشه کم بشود وعجیب نیست اگر یک روزغروب آفتاب 19 و 50دقیقه بوده روز بعد شده باشد 19 و51دقیقه و دوباره معکوس شده باشد. این انتظار درستی نیست که همیشه توقع داشته باشیم ازاول تیرماه به بعد غروب آفتاب وعدد آن کوچک و کوچکتر بشود، و این در شهرهای مختلف نیز به خاطرعرض جغرافیایی وشکل بیضوی بودن زمین متفاوت است.
بعد خورشید و نواسان در اوقات شرعی
وی افزود: از اوایل تیر ماه تغییرات میل خورشید بسیار ناچیز است، از طرفی هم تنها میل خورشید نیست که بر این تغییرات اثر گذار است بلکه تغییرات بعد خورشید که منظم هم نیست نیز در آن دخیل است. خورشید برروی دایره البروج حرکت می کند یعنی خورشید بین ستاره ها یک حرکتی دارد و بین برج های مختلف می چرخد؛ لذا یک پارامتری مانند «بعد خورشید» از صفر تا 360 درجه تغییر می کند و به درجه های15 تقسیم می شود که هر 15درجه یک ساعت را نشان می دهد و از صفر تا 24ساعت است. «بعد خورشید» از صفرساعت در اول فروردین افزایش پیدا می کند که درآخراسفند به 24ساعت می رسد.
نیری گفت: هر فصل 6ساعت به جلو حرکت می کند. یعنی وقتی فصل بهار تمام می شود در آخر خرداد و به اول تیر که می رسیم «بعد خورشید» تقریبا به 6ساعت رسیده است. در فصل بعدی به 12ساعت و در فصل پاییز به 18 و فصل آخرسال به 24 ساعت می رسد و یا اگر به درجه بیان بکنیم 90درجه، 90درجه به جلو حرکت می کنیم.
وی افزود: این پیمایش درجات از صفر تا 360درجه یا پیمایش ساعت از صفر تا 24ساعت به صورت یکنواخت اتفاق نمی افتد. ساعت هایی که ما به صورت رسمی استفاده می کنیم اگر بخواهد با خورشید کار بکند فرض براین است که تغییرات بعد خورشید یکنواخت است، درحالی که واقعا این طور نیست، یعنی افزایش بعد خورشید یکسان اتفاق نمی افتد. اگرتقریبا تغییرات بعد خورشید روزانه یک درجه زیاد بشود این مقدار افزایش، در یک روز با یک روز دیگر درماه بعدی با هم برابر نیست.
اگر تغییرات بعد خورشید کاملا یکنواخت بود اذان ظهر در یک عدد ثابت باقی می ماند
کارشناس مرکزتقویم موسسه ژئوفیزیک گفت: دلیل یکسان نبودن تغییرات بعد خورشید، مداری است که خورشید آن را طی می کند و آن یک مدار بیضوی شکل است و باعث می شود که تغییرات طول دایره البروج یعنی همان حرکتی که خورشید بر روی آن دارد یکنواخت نباشد، این مدار بیضوی که زمین به دور خورشید می چرخد در نیمه اول سال یعنی بهار و تابستان که تقریبا زمین در اوج خود قرار دارد تغییرات طول دایره البروجی کند است. درنیمه دوم سال یعنی فصل پاییز و زمستان و تغییرات طول دایره البروج با تغییرات و با سرعت بیشتری اتفاق می افتد. طول دایره البروجی تا بخواهد به بعد خورشید تبدیل بشود در یک ضرایب سینوسی و کسینوسی ضرب می شود که باعث می شود مقداری عدم یکنواختی به وجود بیاید.
علی اکبرنیری افزود: دو دلیل، چرخش زمین به دور خورشید و ماجرای تبدیل شدن طول دایره البروجی به بعد خورشیدی باعث می شود که تغییرات بعد در هر روز با یک روز دیگر از سال که انتخاب می کنید با هم برابر نباشند. اگر تغییرات بعد خورشید کاملا یکنواخت اتفاق می افتاد اذان ظهر در یک عدد ثابت باقی می ماند به طورمثال اذان ظهر در اول تیرماه 12 و56دقیقه است اگر تغییرات بعد خورشید کاملا یک نواخت بود همیشه روی این عدد ثابت بود در حالی که این طور نیست، مثلا درمنطقه کیش اگر اذان ظهر اول تیرماه ساعت 12 و 56دقیقه باشد و همچنین بعد خورشید هم کاملا یکنواخت بود بنابراین اذان در ساعت 12و56 دقیقه باید در طول سال ثابت باقی می ماند اما این گونه نیست.
تاثیرات بعد خورشید بر طلوع، غروب واذان ظهر یکی است
تاثیرات بعد خورشید بر طلوع، غروب واذان ظهر یکی است. بخش دیگری از تغییرات اوقات شرعی میل خورشید است. از یک روز تا روز دیگر هم میل خورشید و هم بعد خورشید تغییر می کنند؛ میل خورشید باعث می شود که طول روز کم و یا زیاد بشود یعنی فاصله از طلوع آفتاب تا غروب آفتاب کم و زیاد بشود یعنی در آخرخرداد و اول تیر باید فاصله طلوع تا غروب آفتاب بیشترین مقدار خود باشد و به مرور که از اول تیر دورمی شویم باید این فاصله کوتاه تر بشود. یعنی طلوع آفتاب به جلو وغروب آفتاب به عقب برگردد این ماجرای کم شدن طول روز به میل خورشید مربوط می شود.
بعد خورشید تمام ساعت های روز یعنی طلوع، غروب و اذان ظهر تقریبا با هم مساوری است به عقب یا جلو شیب دارد. یعنی اگر اذان ظهر در یک روز 12 و56دقیقه باشد و روز بعد به 12 و57 دقیقه برسد یعنی اگر ثانیه ای به خاطر گرد شدن اضافه شده به صورت دقیقه ای خودش را نشان داده است، بنابراین یک مقدار اذان ظهر جلو رفته و تقریبا به همان نسبت به خاطر تغییرات بعد خورشید طلوع و غروب آفتاب نیز تغییر داشته اند. اما بقیه تغییرات دیده شده تغییرات میل خورشید است، تغییرات میل خورشید در اذان ظهر تقریبا مشاهده نمی کنیم تغییراتی که دیده می شود تغییرات بعد خورشید است.
