آسمان ايران شهاب باران می شود

امیر اله مانی کارشناس نجوم در گفتگو با خبرنگار دانش خبرگزاری دانا گفت: بارش شهابی یکی از وقایع زیبای آسمان تاریک است که می توان گفت بیشتر ما از کودکی تا کنون بارها رصد آن را تجربه کرده ایم و برای ساکنان زمین از جذابیت خاصی برخوردار است.

بارش شهابي چگونه رخ مي دهد؟

شهاب سنگ ها ذرات و تكه هاى جداشده از اجرام آسمانى هستند كه در فضا پراكنده اند. اندازه شهاب ها از يک ريگ كوچک شروع مى شود و در بزرگ ترين حالت به چند صدمتر مى رسد. يك شهاب سنگ مى تواند تكه اى از يک ستاره دنباله دار، يک سيارک و حتى سيارات منظومه خورشيدى باشد. منشا بيشتر شهاب هايى كه با جو زمين برخورد مى كنند قطعات كوچكى از سر يک ستاره دنباله دار هستند.

اله مانی اظهار داشت: وقتى كه يک دنباله دار در مدار خود به سمت خورشيد در حركت است تحت گرانش شديد خورشيد قرار مى گيرد و به خاطر گرماى بسيار خورشيد منابع عظيمى از يخ و گاز خود را از دست مى دهد. تكه هايى از ستاره دنباله دار كه از آن جدا شده اند به صورت رشته هايى در فضا باقى مى مانند و با اجرامى كه در مسير آنها قرار دارند برخورد مى كنند. هنگامى كه زمين در مسير خود با يكى از اين رشته ها برخورد مى كند شهاب هاى آن رشته با جو زمين برخورد كرده و مى سوزند. در اين هنگام ما مى توانيم برخورد شهاب ها با جو زمين را به صورت اجرامى نورانى ببينيم .

شهاب ها هم انواع مختلفی دارند

وی افزود: شهاب های آسمان به دو دسته تقسیم می شوند دسته اول شهاب های پراکنده هستند که در جهت های مختلفی در آسمان دیده می شوند و به صورت منظم از یک جهت شروع به حرکت نمی کنند و تعداد آن ها در یک شب عادی کمتر از ۶ عدد در هر ساعت است و دسته دوم شهاب هایی هستند که دارای نظم بوده و در شب های خاصی از سال رخ می دهند و این شهاب ها را با نام بارش شهابی می شناسند.

علت متغیر بودن تعداد شهاب های هر بارش چیست؟

اله مانی تصریح کرد: هرچه زمین به توده شهابی نزدیکتر باشد و یا به تازگی دنباله داری از آن مکان عبور کرده باشد شدت بارش شهابی شدیدتر است و ما می توانیم شاهد عبور شهاب های بیشتر و پرنورتری در آسمان تاریک باشیم و همچنین بر خلاف آن هر چه زمین از فاصله بیشتری از مکان عبور دنباله دار عبور کند یا مدت زمان بسیار دوری دنباله دار از آنجا عبور کرده باشد شدت بارش کمتر خواهد بود.

وی تاکید کرد: زمانی که تعداد شهاب های یک بارش بخصوص، در یک بازه زمانی مشخص به بیشترین تعداد خود برسد یعنی تعداد آن در چند شب یا چند ساعت اخیر کم بوده و در یک شب و یا ساعت مشخص تعدادش افزایش می یابد به آن اوج بارش شهابی می گویند که بعد از گذر این زمان تعداد بارش کاهش یافته تا به حداکثر برسد.

چه زمانی می توانیم شهاب های پر نورتری را در آسمان رصد کنیم؟

این کارشناس نجوم عنوان کرد: شهاب هایی که در آسمان صبحگاهی دیده می شوند دارای سرعت های بالاتری هستند به همین دلیل زمانی که به زمین نزدیک می شوند با سرعت زمین در مدارش جمع شده و دمای بالایی را تولید می کنند در نتیجه نور شهاب های دیده شده در صبح به طور قابل توجهی آبی تر از نور شهاب هایی است که نیمه شب دیده می شوند.

ستاره شناسان چگونه زمان و مکان بارش ها را مشخص کنند؟

وی گفت: همه ساله محل قرار گیری توده های غبار در فضا تقریبا ثابت است به همین دلیل زمین در زمان های خاص و تاریخ مشخصی از سال در چرخش مداری خود به آن مکان ها می رسد و ستاره شناسان می توانند برای مشاهده آنها فهرست دقیقی از بارش های شهابی را تهیه کرده و تعداد شهاب های آن را در یک ساعت با پارامتر ZHR معرفی می کنند.

ویژگی های بارش های شهابی

اله مانی یادآور شد: شهاب ها در مسیری موازی در آسمان در حال حرکت هستند و همه آنها از محل مشخصی به فضا پرتاب می شوند که به این محل کانون بارش می گویند و با وجود اینکه جهت حرکت شهاب‌ها متفاوت است ولی اگر مسیر آن‌ها را امتداد دهیم همگی از یک نقطه که همان کانون بارش است فعالیت خود را آغاز می کنند.

وی افزود: گاهی نیز در یک شب ما شاهد آغاز فعالیت دو یا چند بارش همزمان هستیم و بارش های شهابی از هر مکان آسمان که شروع به فعالیت کنند یکی از صورت فلکی های آسمان در آنجا قرار دارد که آن بارش شهابی را با نام همان صورت فلکی معرفی می کنند: مانند بارش شهابی برساوشی، تکشاخ، جوزایی و...

از بارش شهابی برساوشی چه می دانید؟

اله مانی در خصوص این بارش شهابی اظهار داشت: بارش برساوشی يکی از معروف ترين بارش های شهابی است که هر سال در همين وقت از سال رخ می دهد.

کانون این بارش در صورت فلکی ذات الکرسی و در نزدیکی مرز آن با صورت فلکی برساوش واقع شده‌ است، ولی در گذشته که اندازه‌ گیری و سنجش دقیق مکان نورباران بارش‌های شهابی امکان نداشت اخترشناسان مکان کانون این بارش را برساوش معرفی کرده اند به همین دلیل آن را بارش شهابی برساوشی نام‌گذاری کردند. به دلیل سنّت پابرجایی نام‌ها در اخترشناسی، این نام نیز همچون بسیاری موارد دیگر تا به امروز حفظ ‌شده و باقی مانده‌است.

وی تاکید کرد: هر بارش شهابى در يك يا چندين شب به اوج خود مى رسد يعنى در هر بارش یک و چند شب ما می توانیم شاهد عبور بيشترين مقدار بارش از آسمان باشیم که بارش های برساوشی نیز در روز بیست و دوم مرداد به اوج خود می رسد و بهترین زمان برای رصد آن در شامگاه سه شنبه از ساعت 22:45 تا 1:15 بامداد چهارشنبه است در این زمان ما می توانیم شاهد عبور 100 شهاب در هر ساعت باشیم.

صورت فلکی برساوش در کدام قسمت آسمان جای گرفته

برای پیدا کردن صورت فلکی بر ساوش که مکان آغاز فعالیت های بارش شهابی این ماه است یک دستتان را به سمت شمال بگیرید و دست دیگرتان را به مشرق نشانه روید. اکنون رو به شمال شرقی ایستاده اید که دقیقا بالای سرتان این صورت فلکی قرار گرفته است.

بارش شهابی برساوشی تا ماه آینده ادامه دارد

بارش شهابی برساوشی که دربیست و دوم مرداد به اوج خود می رسد تا دوم شهریور ادامه خواهد داشت و در سوم شهریور با دورشدن زمین از توده‌ بارش به پایان می رسد. کانون بارش برساووشی در این شب و در نیمه شمالی ایران بالای افق است که رصدگران مکان مناسب برای رصد این بارش را نگاه کردن فاصله 20 تا 40 درجه ای از کانون بارش در ارتفاع 50 تا 70 درجه از افق دانسته اند.

کارها لازم برای رصد بهتر این بارش

- یافتن مکان رصدی مناسب از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا داخل شهرهای بزرگ علاوه بر آلودگی هوا، نورهای مزاحم بسیاری وجود دارند که موجب می شوند قدر یا روشنایی اجرام آسمان به 4.5+ برسد و با مقدار ایده آل که 6.5+ است فاصله بسیار زیادی داشته باشد.

- رصد شهاب های بارش شهابی برساوش را از زمانی آغاز کنید که ارتفاع کانون بارش از افق به حدود 20 درجه رسیده باشد. زیرا تا قبل از آن، تعداد شهاب‌ها آن قدر نیست.

شرایط رصدی مناسب

وی یکی از شرایط مناسب برای رصد شهاب های آسمان را قرار گیری در مکانی کاملا تاریک با افقی باز دانست و عنوان کرد: این مکان تاریک باید حداقل دارای قدر یا روشنایی حدود 6/5 باشد برای رصد آن هرچه مکان تاریک تر باشد شهاب های بیشتری را می توانید در هنگام عبور رصد کنید و رصد را از زمانی شروع کنید که ارتفاع کانون بارش به حداقل ۱۵ درجه رسیده باشد.

چگونه از اين بارش شهابی عکاسی کنیم؟

اله مانی خاطرنشان کرد: اگر شما هم دوست دارید از بارش شهابی برساوشی تصویربرداری کنید برای این کار نیاز به ابزاری همچون دوربین عکاسی مکانیکی که سرعت شاتر B داشته باشد، سه پایه، سیم دکلانشور قفل دار و فیلم رنگی با حساسیت ASA 400 دارید.

لازم به ذکر است در عکاسی نجومی، زمان نوردهی بسیار بالاتر از عکاسی در روز است و شاتر دوربین باید به مدت 15 تا 20 دقیقه باز بماند تا بتوانید چند شهاب پرنور و زیبا را تصویر برداری کند و همچنین با استفاده از سه پایه می توان از تکان هایی که دوربین در طول مدت عکاسی می خورد جلو گیری کرد و سیم دکلانشور برای آن لازم است که شاتر دوربین قفل شود.

برای عکاسی باید دوربین را به سمت شمال، شرق و سرسو (نقطه بالای سر در آسمان یا راس آسمان) نشانه رفت. اگر رو به شمال و شرق نشانه می روید، میانه آسمان به بالا را در نظر بگیرید و حدود 15 تا 20 دقیقه نوردهی کنید.