آخرین نقشه پوششی کشور در مقیاس یک 25 هزارم، سال 91 تهیه شد / نقطه صفر ارتفاعی کشور هم اکنون در بندر شهید رجایی قرار دارد

نقشه باید مطابق با استاندارد مورد نیاز تولید شود. نقشه یک شکل کوچک شده اززمین است و هرچه این شکل به مقیاس واقعی زمین نزدیک تر باشد جزئیات بیشتری دارد و می توان گفت دقیق تر است. پس در نقشه دو مقوله وجود دارد که باید از هم تفکیک شوند یکی رزولوشن یا بزرگنمایی که می تواند نشان دهنده جزئیات موجود در نقشه باشد و دیگری دقت است. لذا اگر بگوییم چه نقشه ای دقیق ترین نقشه است حرف درستی نیست.

درهمین راستا خبرنگار گروه دانش خبرگزاری دانا(داناخبر) با دکتر علیرضا آزموده اردلان، رییس سازمان نقشه برداری کشور گفت و گویی ترتیب داده است که در ادامه می خوانید.

اول اینکه باید بگویم دقیق ترین نقشه خود زمین است، اما نمی توانیم زمین را به عنوان نقشه با خود حمل کنیم لذا تصویر کوچکی از زمین با مقداری از جزئیاتی که درمقیاس کوچک شده زمین درمورد نقشه که قابل رویت باشد را به عنوان نقشه خواهیم داشت بنابراین درمورد نقشه دو مقوله  مقیاس و دقت با توجه به مقیاس  استاندارد مد نظر قرار می گیرد.همه نقشه هایی که وجود دارند برای کاربرد های مختلف براساس استاندارد هایی تهیه می شوند که دقت لازم برای آن مقیاس بکار می رود بنابراین نقشه هایی که توسط سازمان های رسمی و با نظارت آنها تهیه می شود مانند سازمان نقشه برداری، دارای کیفیت ودقت لازم بوده، به عبارت دیگر ما نقشه غیر دقیق نداریم هرنقشه ای درمقیاس مربوطه درصورت استاندارد های دقیق، قابل استفاده است. لذا بزرگ مقیاس ترین نقشه ایران، نقشه یک  بیست و پنج هزارم به عنوان بزرگترین نقشه های پوششی از کل کشوررا در اختیار داریم،همچنین نقشه های پوششی در مقیاس های کوچک تر هم موجود است که همگی آنها با توجه به مقیاس برطبق استاندارد های موجود تهیه و قابل استفاده و به کار گیری برای کاربرد های گوناگون است.

تا زمانی که انسان بر روی کره زمین باشد در صدد این است که دراندازه گیری هایش دقت کند به عنوان مثال اگر یک ورق کاغذ را به عنوان زمین در نظر بگیریم وبخواهیم ابعاد آن را اندازه بگیریم هر اندازه که دقت کنیم بازهم نمی توان گفت که اندازه واقعی آن را به دست آورده ایم لذا اگر خیلی پیش برویم و برسیم به حد مولوکولی باز هم آنجا است که باید نگران جنبش مولکولی باشیم.اما اگر کاغذی را در نظر بگیریم و بخواهیم کاغذ را در پرینتر بگذاریم ابعادی می خواهد که پرینتر بتواند آن را به کارببرد، در آن صورت باید درآن کاربری خاص دقت مورد نظر را داشته باشد. بنابراین در مورد نقشه هم اینگونه است در اندازه ها  و مقیاس های مختلف کاربردهایی دارند که اگر این نقشه بتواند جوابگوی آن کاربرد باشد نقشه دقیق و استاندارد است و اگر اینگونه نباشد نقشه صحیح نیست، لذا نمی شود گفت ما دقیق ترین نقشه را تولید کرده ایم بلکه باید بگوییم نقشه مطابق با استاندارد مورد نیاز را تولید کرده ایم. یکی از وظایف سازمان نقشه برداری کشورنظارت بر استاندارد بودن نقشه هایی است که توسط شرکت ها و سازمان های دیگر تولید می شود.

در نقشه برداری برای برداشت اطلاعات، تکنیک های مختلفی وجود دارد. اصطلاحی که به آن نقشه گفته می شود  نمایشی است از نقاطی که نمایان گر زمین است، دریک مقیاس کوچکتر یا به عبارت دیگر برای اینکه بتوانیم نقشه داشته باشیم باید به نقاط روی زمین در یک سیستم مختصات، مختصات بدهیم یعنی یک سیستم مختصات یا یک فریم مشاهداتی انتخاب کنیم و درآن فریم به نقاط، مختصات بدهیم .این کار را به صورت های مختلف به عنوان مثال با روش های زمینی در یک سیستم محلی ویا توسط سیستم های جهانی مانند جی پی اس  وبه علاوه روش تعیین مختصات می تواند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم باشد. درروش های اخیربه کمک عکس هایی که هم پوشانی دارند یک مدل سه بعدی از زمین در دستگاهی تولید و این مدل سه بعدی در آن دستگاه  مورد اندازه گیری قرار می گیرد یعنی به جای اندازه گیری مستقیم بر روی زمین، بر روی مدل سه بعدی زمین تمام اندازه گیری های لازم را انجام می دهیم. بنابراین اگر می گوییم نقشه  یک دو هزارم داریم باید تمام جزئیات و دقت لازم را بر اساس استاندارد های موجود را داشته باشد و فرقی نمی کند که به روش فتوگرامتری به دست آمده  یا زمینی یا ماهواره ای درهر صورت باید دقت لازم را داشته باشد. از سال ها پیش عکس برداری هوایی و حتی ماهواره ای اثبات کرده اند که می تواند برای تولید نقشه و یا به طور کلی اطلاعات  مکانی جایگزین روش مستقیم شود.

در نقشه برداری چون با اندازه گیری سرو کار داریم خطا اجتناب ناپذیر است اما به کارگیری تکنیک های محاسباتی در مشاهداتی مناسب نقشه هایی تولید می کنیم که درمقیاس و کاربرد مورد نظر خطای آن ها قابل اغماض باشد. پس خطا همیشه هست و تکنیک های نقشه برداری درواقع کاری می کند که اندازه آن خطا به حدی برسد که با توجه  به استاندارد های موجود در مقیاس مورد نظر برای کاربردهای مربوطه کاملا دقیق وقابل استاندارد باشند. درنقشه برداری مقیاس ها متفاوت است، می توان زمین را در اندازه واقعی داشته باشیم، این زمانی میسر است که فقط در کامپیوتر باشد اما اگر بخواهیم آن را ترسیم کنیم باید کاغذی به اندازه خود زمین داشته باشیم که درآن صورت قابل حمل نخواهد بود لذا باید مقیاس آن را کوچکتر کنیم پس هرکاربری نقشه مستلزم مقیاس خاص خود است. به عنوان مثال اگر بخواهیم جاده ای را بین تهران ومشهد بسازیم در مطالعات اولیه باید جاده را در مقیاس کوچکتر دید و طراحی جزئیات مسیر در مقیاس بزرگتر برای دیدن جزئیات طراحی پل ها و خاک برداری ها مورد نیاز است، لذا برای یک پروژه  احتیاج به نقشه در مقیاس های گوناگون داریم که هر کدام  کاربری خاص خود را دارد.

تولید نقشه  و اطلاعات مکانی فعالیتی است که تمامی ندارد  چرا که ما همواره نیاز به نقشه های به روز داریم و این کار مداوم است. لذا هیچ وقت نمی توانیم بگوییم آخرین نقشه را ترسیم کرده ایم، یعنی تولید اطلاعات مکانی واستخراج کردن مختصات نقاط روی زمین کاری مداوم است. در حال حاضر اکیپ های نقشه برداری سازمان نقشه برداری در بخش های زمینی و هوایی مشغول کار هستند. اما اگربخواهید ازآخرین نقشه پوششی کشورمطلع شوید این نقشه در سال 91 تهیه شد. این نقشه ها در مقیاس یک 25هزارم ترسیم شده و تمام کشور را در بر می گیرد اما تصمیم داریم درمناطق شهری و روستایی نقشه های 2هزارم و هزارم و پانصدم پوششی نیز تهیه کنیم لذا تهیه این نقشه در کل کشور با این مقیاس های بزرگ میسر نیست و به علاوه نیازی هم نیست که در بیابان ها و مناطق فاقد سکونت در چنین مقیاس بزرگی نقشه داشته باشیم.

آخرین نقشه پوششی که از شهرتهران تهیه شده در مقیاس یک 2هزارم بوده است، نقشه ها در سطوح شهری به دلایل مختلف از جمله ساخت و سازها  که باعث تغییرات در آن ها می شود نیازمند بازنگری هستند.آخرین نقشه تهران نیز از دو سال پیش در دست تهیه است که به زودی ترسیم می شود. اما  تصمیم داریم این کار را به صورت دوره ای یعنی هرسال یا هر دوسال یک بار پرواز جدیدی از شهرهای بزرگ انجام داده تا تمامی تغییراتی که در طی این سال صورت گرفته است در نقشه ها لحاظ بشود. این کار چند حسن دارد اول اینکه هرساله کاربران مختلف، جدید ترین اطلاعات را در نقشه خواهند داشت و همچنین تغییرات را مشاهده می کنند که چقدر شهر وسیع تر شده و فضای سبز و پارک هایی که هرساله به شهراضافه می شوند را می بینند، این اطلاعات مستلزم تداوم بازنگری نقشه ها بوده که جزو وظایف این سازمان است.

در کشور ما ارتفاعات را معمولا از سطح دریا اندازه می گیریم مثلا می گوییم نقطه ای هزارمتر بالای سطح دریا است، سطح دریا را از طریق ابزارهایی که سطح لحظه ای آب دریا را به ما می دهد به دست می آوریم سپس به کمک این مشاهدات سطح متوسط دریا و بعد فاصله آن را از یک سطح هم پتانسیل که به آن ژئویید می گوییم  رابه دست می آوریم. در نهایت تمام ارتفاعات کشور نسبت به این سطح هم پتانسیل که نماینده تمام آب های جهان است داده بشود. درگذشته این مبدا در فاو قرار داشت در حال حاضر بندرشهید رجایی است و از طریق بنچ مارکی درآنها قرار دارد ما به کل کشورارتفاع از سطح دریا را داده ایم تا هرکسی در هرنقطه ای بتواند ارتفاع از سطح دریا را به دست آورد.این مبدا ارتفاع یا نقطه صفر ارتفاعی که در گذشته در فاو بود و به خاطر جنگ تحمیلی بنچ مارک های آن از بین رفته بود به بندر شهید رجایی تغیییر مکان داد.