سالانه 2.4 میلیارد متر مکعب آب به مناطق خشک منتقل می‌شود

به گزارش خبرگزاری دانا (دانا خبر) امروزه موضوع آب به یکی از چالش‌های فراگیر کشور تبدیل شده که عبور از آن بیش از هر چیز نیازمند مدیریت کارآمد منابع آب موجود در کشور و برنامه‌ریزی اصولی است اما مدیریت منابع آب ایران به سبب قرار گرفتن بیش از 70 درصد مناطق آن در مناطق خشک و نیمه خشک و یکنواختی توزیع مکانی منابع آب در عمل آن قدر ساده نیست چراکه عملاً 15 استان کشور با دربرگیری 35 درصد مساحت کشور در مناطق فرا خشک و خیلی خشک قرار دارند و به این ترتیب می‌بینیم در برخی حوضه‌ها آب کافی هم برای آشامیدن و هم برای کشاورزی و صنعت وجود دارد اما در برخی مناطق با کمبود شدید آب حتی برای شرب مواجه هستیم و باید برای تأمین آب این مناطق فکری اساسی شود.

 از این رو دیگر نمی‌توان به مدیریت حوضه‌ای آب بسنده کرد زیرا اگر قرار است در شرایط تغییر اقلیم و خشکسالی کنونی منافع ملی ما حفظ شود و شاهد توسعه پایدار باشیم باید برای آب برنامه‌ریزی‌های کلان داشته باشیم و مدیریت فراحوضه‌ای و یکپارچه منابع آب در اولویت قرار بگیرد. بدین منظور شاید بتوان طرح‌های انتقال بین حوضه‌ای آب را یکی از ابزارهای گران اما کارآمد مدیریت بحران کنونی دانست. در این خصوص هدایت فهمی معاون دفتر برنامه‌ریزی آب و آبفای وزارت نیرو در گفت‌و‌گو با ایران به بیان حجم پروژه‌های انتقال بین حوزه‌ای آب کشور و برنامه‌های آینده پرداخت.

چند طرح انتقال بین حوضه‌ای آب در دست بهره برداری در وجود دارد؟

در حال حاضر 15 پروژه انتقال آب بین حوضه ای در کشور در حال بهره برداری است که این پروژه ها شامل انتقال آب رودخانه کارون و سرشاخه های دز از طریق تونل های کوهرنگ 1 و 2 به زاینده رود، انتقال آب چشمه لنگان از مبدا فریدونشهر به مقصد اصفهان،  انتقال آب از سد کرخه به منطقه دشت عباس ایلام، انتقال آب از حوضه زاینده‌رود  به کاشان، آران و بیدگل، انتقال آب  از استان ایلام به دشت های گرمسیری استان کرمانشاه، انتقال آب از زاینده رود به یزد، انتقال آب از سد کمال صالح به شهر اراک، انتقال آب از سدهای لار و لتیان به تهران و انتقال آب از قمرود( از سرچشمه های دز و رود کارون به استان های مرکزی )، انتقال آب از سد کوثر به حوضه آبریز استان بوشهر، طرح‌های انتقال آب به استان کرمان و طرح‌های انتقال آب به استان سمنان، از سر شاخه‌های هراز می شود.

این 15 طرح سالانه چه حجم از آب را منتقل می‌کنند؟

به کمک این طرح‌ها به طور متوسط سالانه 2 میلیارد و 438 میلیون متر مکعب آب از مناطق پر آب کشور به مناطق کم آب و بحرانی منتقل می‌شود.

آیا این آب به مصرف بخش کشاورزی و صنایع نیز می‌رسد؟

خیر، این منابع آبی فقط برای تأمین آب شرب و صنایع استراتژیک شهرها و استان‌هایی استفاده می‌شود که دچار بحران هستند و به هیچ وجه مجوز استفاده از آن برای تمامی صنایع و کشاورزی داده نمی‌شود.

انتقال بین حوضه‌ای آب یکی از نگرانی‌های بزرگ حوضه‌های آبریز مبدأ است و مردم این مناطق هیچ تمایلی برای انتقال آب حوضه خود به حوضه دیگر ندارند و دغدغه تمام شدن منابع آب حوضه برای آن‌ها تهدید محسوب می‌شود با این وجود همچنان می‌بینیم طرح‌های انتقال متوقف نمی‌شود.

چرا؟

انتقال بین حوضه‌ای آب آخرین راهکار استراتژیک موجود است و در اجرای این طرح گران تمامی جوانب بررسی می‌شود. ضمناً باید توجه کرد که انتقال بین حوضه‌ای فقط  حوضه‌های آبریز مبدأ را دچار تنش نمی‌کند بلکه برای حوضه دریافت‌کننده آب نیز یک دغدغه است. اما باید بگویم که در انتقال بین حوزه‌ای آب ما ملزم به  بررسی 6 گزینه هستیم که اگر این6 پیش‌شرط تأمین نشود هیچ آبی منتقل نخواهد شد. ضمن آنکه هر زمانی که هر کدام از این 6 پیش شرط تهدید شوند انتقال آب متوقف خواهد شد پس با توجه به این موارد جای نگرانی باقی نخواهد ماند. پیش شرط‌های اول ودوم؛ ارزیابی اثرات زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و همچنین حقوقی، سیاسی و امنیتی در هر دو حوضه، سوم؛ مدیریت تقاضا در حوضه مصرف به طوری که تمام راهکارهای مدیریت مصرف در حوضه مصرف باید انجام شده و دیگر امکان صرفه‌جویی وجود نداشته باشد، چهارم؛ وجود مازاد آب در حوضه آبریز مبدأ و توجه به برنامه‌های توسعه‌ای و نیاز آینده آن، پنجم؛ منتفع شدن حوضه آبریز مبدأ از منافع انتقال آب و پیش شرط ششم ایجاد نشدن ناپایداری در هر دو حوضه پیش شرط‌های انتقال بین حوضه‌ای آب است که ما آن‌ها را رعایت می‌کنیم.اگر تمام این موارد رعایت شود جای نگرانی باقی نخواهد ماند به طوری که می‌بینیم در تمام دنیا انتقال بین حوضه‌ای آب یکی از راهکارهای مدیریت منابع آبی است.البته در انتقال آب به تهران که حدود یک ششم آب شرب مصرفی کشور را به خود اختصاص می‌دهد مدیریت مصرف یک اصل شده است چراکه باید از ایجاد هر گونه ناپایداری برای انتقال آب به این حوضه جلوگیری کرد.

چه تعداد طرح در دست اجرا است؟

در حال حاضر 10 طرح بزرگ انتقال بین حوضه‌ای آب در دست اجراست که بر حسب اولویت‌های آبی حوضه مبدأ و مقصد و 6 پیش شرط ذکر شده در خصوص حجم انتقال آب این طرح‌ها امکان بازنگری بر آن وجود دارد البته این طرح‌ها قطعی هستند و فقط احجام قابل بررسی است. اما اکنون تخمین می‌زنیم که حجم آن‌ها حدود 3 میلیارد متر مکعب باشد. این طرح‌ها شامل کوهرنگ 3، انتقال آب به دریاچه ارومیه و کرمان، کردستان، بروجن، فارس و... است.

چند طرح مطالعاتی انتقال آب بین حوضه‌ای برای کشور داریم؟

18 طرح، اما این طرح‌ها در دست مطالعه هستند و قطعی نیستند به همین خاطر نمی‌توان در خصوص حجم انتقال سالانه آن‌ها اظهار نظر کرد. فعلاً در حال بررسی جوانب طرح هستیم.

طرح های انتقال آب از دریا به فلات مرکزی و دریاچه ارومیه درچه وضعیتی است؟

در حال حاضر انتقال و تصفیه آب خلیج فارس و دریای عمان به سرزمین اصلی توسط بخش خصوصی در حال انجام است اما انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی و استان سمنان در دست بررسی و نیازمند مجوزهای محیط زیستی است. همچنین طرح انتقال آب دریای خزر به دریاچه ارومیه نیز در مرحله مطالعه است.