به گزارش خبرگزاری دانا،گروه دانش و
فناوری، زهره بال: در بندهای مختلف سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی و نیز
سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه ابلاغی مقام معظم رهبری، بر شکل گیری اقتصاد
دانش بنیان به عنوان راهبردی در جهت حرکت صحیح اقتصاد کشور، تاکید شده
است.
درهمین حال سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه ابلاغی مقام معظم رهبری نیز
برپایه محورهای سه‌گانه «اقتصاد مقاومتی»، «پیشتازی در عرصه علم و
فناوری» و «تعالی و مقاوم‌سازی فرهنگی» تنظیم شده که در یکی از بندهای آن
دانش‌بنیان کردن شیوه تولید و محصولات صنعتی و خدمات وابسته به آن در جهت
تقویت حضور در بازارهای منطقه و جهان مورد تاکید قرار گرفته است.
رهبر انقلاب در تاکیداتشان مبنی بر لزوم شکل گیری اقتصاد مقاومتی در
کشور که یکی از پایه های اصلی آن رسیدن به اقتصاد دانش بنیان است، شعار سال
۹۵ را نیز «سال اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» انتخاب کردند که نقشه راه
روشن و آینده سازی برای تحقق این اهداف مهم است.
از همین رو در
نظر دارد طی سلسله گفتگوها و گزارشهایی به آخرین وضعیت شرکتهای دانش بنیان،
راهکارهای دستیابی به موضوع «اقتصاد دانش بنیان» و موانع پیش‌روی آن
بپردازد.
در گزارش پیش رو وضعیت جهان اسلام در زمینه علم و فناوری را بر اساس
شاخص های چهارگانه ای که در پایگاه استنادی علوم جهان اسلامی مورد توجه
قرار دارد، بررسی کردیم.
تولید علم، ضریب تاثیر مقالات علمی، میزان ارتباط با صنعت، میزان
ارتباطات میان دانشگاهی و میزان تاثیر اقتصادی که تولیدات علمی به همراه
دارند، همه در کنار هم از جمله عوامل موثر در اقتصاد دانش بنیان هستند.
دانشگاه ها به عنوان اصلی ترین پایه تولید علم هر کشور، نقش مهمی در
اقتصادهای مبتنی بر دانش دارند. هرچه سهم تاثیر اقتصادی یک دانشگاه بیشتر
باشد میزان تاثیرگذاری آن دانشگاه در روند اقتصادی کشور نیز مثبت تر است.
در میان ۵۰ کشور اسلامی دنیا تنها اطلاعات علمی دانشگاه های ۵ کشور
ایران، ترکیه، مالزی، عربستان سعودی و مصر در پایگاه استنادی علوم جهان
اسلام به ثبت رسیده است. این اطلاعات شامل ضریب تاثیر تولیدات علمی این
دانشگاهها به همراه دیپلماسی علمی آنها، تولیدات علمی و تاثیر اقتصادی علم و
فناوری است.
بر اساس رده بندی پایگاه استنادی، ۲۵ دانشگاه از این ۵ کشور بالاترین امتیازها را به خود اختصاص داده اند.
دانشگاه تهران در مجموع شاخص های ارزشیابی که در پایگاه استنادی علوم
جهان اسلام در نظر گرفته شده است در رده اول قرار دارد و پس از آن دانشگاهی
از عربستان و پس از آن مالزی در رده های بعدی قرار گرفته اند.
از این ۲۵ دانشگاه ۹ دانشگاه ایرانی، ۹ دانشگاه ترکیه ای، چهار دانشگاه مالزیایی، دو دانشگاه عربستانی، یک دانشگاه مصری هستند.
۲۵ دانشگاه اول رده بندی جهان اسلام بر اساس ۴ شاخص
| رتبه |
نام دانشگاه |
نام کشور |
تاثیر |
|
تولید علمی |
تاثیر اقتصادی |
مجموع |
| ۱ |
دانشگاه تهران |
ایران |
۴۲.۵۰ |
۸.۹۳ |
۳۱.۵۲ |
۱.۲۳ |
۸۴.۱۹ |
| ۲ |
دانشگاه ملک سعود |
عربستان سعودی |
۳۷.۵۲ |
۵.۴۲ |
۱۸.۷۷ |
۲.۱۷ |
۶۳.۸۹ |
| ۳ |
دانشگاه مالزی |
مالزی |
۳۳.۵۲ |
۴.۲۸ |
۲۳.۸۳ |
۱.۵۷ |
۶۳.۲۱ |
| ۴ |
دانشگاه Sains |
مالزی |
۲۹.۴۷ |
۲.۷۱ |
۲۵.۸۲ |
۱.۴۲ |
۵۹.۴۲ |
| ۵ |
دانشگاه فنی خاورمیانه |
ترکیه |
۲۲.۶۷ |
۸.۰۸ |
۲۰.۸۹ |
۴.۱۱ |
۵۵.۷۵ |
| ۶ |
دانشگاه علوم پزشکی تهران |
ایران |
۳۰.۱۷ |
۷.۱۳ |
۱۶.۵۱ |
۱.۴۴ |
۵۵.۲۵ |
| ۷ |
دانشگاه صنعتی شریف |
ایران |
۲۴.۴۹ |
۵.۱۱ |
۲۲.۲۹ |
۱.۹۲ |
۵۳.۸۱ |
| ۸ |
دانشگاه Hacettepe |
ترکیه |
۲۴.۶۴ |
۵.۰۵ |
۲۱.۴۴ |
۱.۰۰ |
۵۲.۱۳ |
| ۹ |
دانشگاه Ege |
ترکیه |
۲۴.۹۶ |
۵.۵۲ |
۱۹.۱۲ |
۲.۴۰ |
۵۲.۰۰ |
| ۱۰ |
دانشگاه استانبول |
ترکیه |
۲۸.۰۴ |
۳.۰۲ |
۱۹.۳۸ |
۱.۴۱ |
۵۱.۸۴ |
| ۱۱ |
دانشگاه قاضی |
ترکیه |
۲۱.۲۱ |
۶.۷۷ |
۱۹.۲۲ |
۲.۶۱ |
۴۹.۸۱ |
| ۱۲ |
دانشگاه صنعتی امیرکبیر |
ایران |
۲۰.۲۵ |
۳.۴۶ |
۲۳.۱۳ |
۰.۳۶ |
۴۷.۲۰ |
| ۱۳ |
دانشگاه آنکارا |
ترکیه |
۱۸.۳۴ |
۹.۸۳ |
۱۵.۰۱ |
۲.۸۹ |
۴۶.۰۷ |
| ۱۴ |
دانشگاه فنی استانبول |
ترکیه |
۱۵.۵۲ |
۷.۵۲ |
۱۴.۴۱ |
۳.۵۱ |
۴۰.۹۶ |
| ۱۵ |
دانشگاه تربیت مدرس |
ایران |
۱۵.۵۶ |
۶.۰۶ |
۱۷.۵۰ |
۰.۷۱ |
۳۹.۸۳ |
| ۱۶ |
دانشگاه UPM |
مالزی |
۱۵.۷۰ |
۴.۲۸ |
۱۸.۵۹ |
۰.۸۳ |
۳۹.۴۰ |
| ۱۷ |
دانشگاه قاهره |
مصر |
۱۹.۰۶ |
۳.۴۵ |
۱۳.۶۸ |
۱.۸۷ |
۳۸.۰۶ |
| ۱۸ |
دانشگاه نفت ملک فهد |
عربستان سعودی |
۱۰.۲۱ |
۰.۷۷ |
۲۱.۷۰ |
۰.۵۰ |
۳۳.۱۸ |
| ۱۹ |
دانشگاه علم و صنعت ایران |
ایران |
۱۱.۴۹ |
۲.۷۸ |
۱۸.۲۹ |
۰.۲۰ |
۳۲.۷۵ |
| ۲۰ |
دانشگاه صنعتی اصفهان |
ایران |
۱۲.۴۵ |
۳.۹۳ |
۱۲.۷۴ |
۱.۷۱ |
۳۰.۸۴ |
| ۲۱ |
دانشگاه Bogazici |
ترکیه |
۸.۴۸ |
۸.۹۹ |
۸.۸۰ |
۴.۳۰ |
۳۰.۵۸ |
| ۲۲ |
دانشگاه شهیدبهشتی |
ایران |
۷.۷۴ |
۳.۱۴ |
۱۸.۱۰ |
۰.۳۵ |
۲۹.۳۳ |
| ۲۳ |
دانشگاه شیراز |
ایران |
۱۰.۴۰ |
۳.۲۱ |
۱۴.۲۴ |
۱.۳۶ |
۲۹.۲۱ |
| ۲۴ |
دانشگاه Kebangsaan |
مالزی |
۱۰.۱۰ |
۳.۵۹ |
۱۳.۵۱ |
۰.۷۵ |
۲۷.۹۴ |
| ۲۵ |
دانشگاه Selcuk |
ترکیه |
۷.۲۸ |
۲.۱۱ |
۱۵.۰۱ |
۰.۳۸ |
۲۴.۷۸ |
در این میان شاخص تاثیر اقتصادی بر علم و فناوری یکی از شاخص های مهم در
رتبه بندی دانشگاه های جهان اسلام است. از منظر شاخص تاثیر اقتصادی
دانشگاه Bogazici کشور ترکیه در رده اول قرار می گیرد و دانشگاه صنعتی شریف
نخستین دانشگاه ایرانی در این گروه است. در این رده بندی نکته مورد توجه
حضور ۶ دانشگاه ترکیه ای در صدر است. بیشتر این دانشگاهها، فنی - مهندسی
بوده و نشان دهنده توان بیشتر دانشگاه های فنی و مهندسی در ارتباط با صنعت و
پژوهش های محصول محور است.
۲۵ دانشگاه برتر در کشورهای اسلامی از منظر شاخص تاثیر اقتصادی
| رتبه |
نام دانشگاه |
نام کشور |
تاثیر اقتصادی |
| ۱ |
دانشگاه Bogazici |
ترکیه |
۴.۳۰ |
| ۲ |
دانشگاه فنی خاورمیانه |
ترکیه |
۴.۱۱ |
| ۳ |
دانشگاه فنی استانبول |
ترکیه |
۳.۵۱ |
| ۴ |
دانشگاه آنکارا |
ترکیه |
۲.۸۹ |
| ۵ |
دانشگاه قاضی |
ترکیه |
۲.۶۱ |
| ۶ |
دانشگاه Ege |
ترکیه |
۲.۴۰ |
| ۷ |
دانشگاه ملک سعود |
عربستان سعودی |
۲.۱۷ |
| ۸ |
دانشگاه صنعتی شریف |
ایران |
۱.۹۲ |
| ۹ |
دانشگاه قاهره |
مصر |
۱.۸۷ |
| ۱۰ |
دانشگاه صنعتی اصفهان |
ایران |
۱.۷۱ |
| ۱۱ |
دانشگاه مالزی |
مالزی |
۱.۵۷ |
| ۱۲ |
دانشگاه علوم پزشکی تهران |
ایران |
۱.۴۴ |
| ۱۳ |
دانشگاه Sains |
مالزی |
۱.۴۲ |
| ۱۴ |
دانشگاه استانبول |
ترکیه |
۱.۴۱ |
| ۱۵ |
دانشگاه شیراز |
ایران |
۱.۳۶ |
| ۱۶ |
دانشگاه تهران |
ایران |
۱.۲۳ |
| ۱۷ |
دانشگاه Hacettepe |
ترکیه |
۱.۰۰ |
| ۱۸ |
دانشگاه UPM |
مالزی |
۰.۸۳ |
| ۱۹ |
دانشگاه Kebangsaan |
مالزی |
۰.۷۵ |
| ۲۰ |
دانشگاه تربیت مدرس |
ایران |
۰.۷۱ |
| ۲۱ |
دانشگاه معدن و نفت ملک فهد |
عربستان سعودی |
۰.۵۰ |
| ۲۲ |
دانشگاه Selcuk |
ترکیه |
۰.۳۸ |
| ۲۳ |
دانشگاه صنعتی امیرکبیر |
ایران |
۰.۳۶ |
| ۲۴ |
دانشگاه شهیدبهشتی |
ایران |
۰.۳۵ |
| ۲۵ |
دانشگاه علم و صنعت ایران |
ایران |
۰.۲۰ |
همانطور که اشاره شد تاثیر اقتصادی علم و فناوری به عنوان یکی از شاخص
های مهم در اقتصاد دانش بنیان قابل ارزیابی است اما این تاثیر در موضوعات
مختلف علوم متفاوت است.
دانشگاه های جهان اسلام در موضوعات پنج گانه از جمله حوزه های علوم
کشاورزی، علوم فنی و مهندسی، علوم پزشکی و سلامت، علوم پایه و علوم اجتماعی
و انسانی جایگاه متفاوتی دارند.
علوم کشاورزی
از نظر امتیاز دانشگاهی در چهار شاخص اصلی تولید علم، تاثیر مقالات،
دیپلماسی علمی و تاثیر اقتصادی علم و فناوری دانشگاه تهران از ایران در
میان ۲۵ دانشگاه برتر جهان اسلام در حوزه علوم کشاورزی در رده اول قرار
دارد.
در میان دانشگاه های برتر حوزه علوم کشاورزی سه دانشگاه دارای بیشترین امتیاز در شاخص تاثیر اقتصادی هستند که به ترتیب ۱ - دانشگاه UPM از مالزی، ۲ - دانشگاه تهران از ایران، ۳ - دانشگاه آنکارا از ترکیه هستند.
علوم فنی و مهندسی
درحوزه علوم فنی و مهندسی نیز دانشگاه صنعتی شریف از ایران در میان ۲۵
دانشگاه برتر جهان اسلام با کسب بالاترین امتیاز از مجموع چهار شاخص در رده
اول این حوزه قرار دارد.
در میان دانشگاه های برتر حوزه علوم فنی و مهندسی سه دانشگاه دارای بیشترین امتیاز در شاخص تاثیر اقتصادی هستند که به ترتیب ۱ - دانشگاه فنی خاورمیانه از ترکیه، ۲ - دانشگاه Bogazici از ترکیه و ۳ - دانشگاه قائداعظم از پاکستان هستند.
علوم پزشکی و سلامت
دانشگاه علوم پزشکی تهران از ایران در میان ۲۵ دانشگاه برتر جهان اسلام
در حوزه علوم پزشکی و سلامت در رده اول قرار دارد. این دانشگاه توانسته است
در مجموع چهار شاخص رتبه نخست را در میان این دانشگاه ها به خود اختصاص
دهد و نکته جالب توجه این است که این دانشگاه از منظر شاخص تاثیر اقتصادی
نیز در رده اول قرار دارد.
در میان دانشگاه های برتر حوزه علوم پزشکی و سلامت سه دانشگاه دارای بیشترین امتیاز در شاخص تاثیر اقتصادی
هستند که به ترتیب ۱ - دانشگاه علوم پزشکی تهران از ایران، ۲ - دانشگاه
استانبول از ترکیه و ۳ - دانشگاه ملک سعود از عربستان سعودی هستند.
علوم پایه
درحوزه علوم پایه دانشگاه تهران از ایران در میان ۲۵ دانشگاه برتر جهان
اسلام توانسته است بالاترین امتیاز را در شاخص های تولید علم، ضریب تاثیر،
دیپلماسی علمی و تاثیر اقتصادی در علم و فناوری را به خود اختصاص دهد.
در میان دانشگاه های برتر حوزه علوم پایه سه دانشگاه دارای بیشترین امتیاز در شاخص تاثیر اقتصادی هستند که به ترتیب ۱ - دانشگاه فنی خاورمیانه از ترکیه، ۲ - دانشگاه مالزی از مالزی و ۳ - دانشگاه Bogazici از ترکیه هستند.
علوم اجتماعی و انسانی
دانشگاه فنی خاورمیانه از ترکیه در میان ۲۵ دانشگاه برتر جهان اسلام در
حوزه علوم اجتماعی و انسانی بیشترین امتیاز را در مجموع چهار شاخص کسب کرده
است.
در میان دانشگاه های برتر حوزه علوم اجتماعی و انسانی سه دانشگاه دارای بیشترین امتیاز در شاخص تاثیر اقتصادی
هستند که به ترتیب ۱ - دانشگاه ملک سعود از عربستان سعودی، ۲ - دانشگاه
آنکارا از ترکیه و ۳ - دانشگاه فنی خاورمیانه از ترکیه هستند.
