دنیای سواد رسانه و کودک و نوجوان

سواد رسانه‌ای به فرزندان این امکان را می‌دهد که اطلاعات خاصی را از میان گزینه‌های متنوع رسانه‌ای انتخاب کنند که از نظر علایق و کاربرد برای آن‌ها جذاب باشد. بنابراین، مصرف رسانه به صورت تصادفی نیست و فرزندان به طور فعال آن را انتخاب می‌کنند.

امروزه با افزایش استفاده از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در جامعه، آگاهی از نحوه استفاده از این رسانه‌ها برای همه افراد ضروری است. این آگاهی کمک می‌کند تا با توجه به زمانی که صرف می‌کنند، بهره‌وری بیشتری داشته باشند و بتوانند صحت یا کذب اطلاعات را تشخیص دهند. کودکان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. با پیشرفت فناوری و دسترسی بیشتر کودکان و نوجوانان به رسانه‌ها، به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی، اهمیت این موضوع دوچندان می‌شود. بنابراین، باید به کودکان و نوجوانان اطلاعات لازم را ارائه دهیم تا آن‌ها قادر به شناسایی انواع رسانه و درک پیام‌های مختلف باشند. این موضوع تحت عنوان سواد رسانه‌ای برای کودکان مطرح می‌شود.

در دنیای پر از رسانه‌های مختلف، سواد رسانه‌ای مستلزم تسلط بر مجموعه‌ای از مهارت‌ها فراتر از خواندن و نوشتن است. به محض این که کودکان به استفاده از رسانه‌ها می‌پردازند، سواد رسانه‌ای به ابزاری قدرتمند برای بهبود درک و تجربه یادگیری آن‌ها تبدیل می‌شود. هر رسانه‌ای وسیله‌ای است که پیامی را به مخاطب منتقل می‌کند. آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان و نوجوانان نه تنها آن‌ها را از اثرات منفی رسانه‌ها محافظت می‌کند، بلکه آن‌ها را به استفاده هوشمندانه و فعال از رسانه‌ها و ارتباطات رسانه‌ای تربیت می‌کند.

سواد رسانه‌ای برای کودکان و نوجوانان به معنای درک رسانه‌های مختلفی همچون رادیو، تلویزیون، بیلبوردهای تبلیغاتی، پیام‌های متنی، شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های کامپیوتری و انواع تبلیغات است. این مهارت، یکی از ضروریات زندگی در قرن حاضر برای کودکان و نوجوانان به شمار می‌رود.

 ضرورت استفاده از سواد رسانه‌ای برای کودکان و نوجوانان

خانواده‌ها تلاش می‌کنند تا به فرزندان خود مهارت‌های مختلفی مانند دروس تحصیلی، موسیقی، زبان و ورزش را آموزش دهند تا آن‌ها بتوانند در آینده به‌خوبی زندگی خود را مدیریت کنند. یکی از آموزش‌های ضروری در دنیای امروز، سواد رسانه‌ای و مهارت‌های مرتبط با آن است، زیرا بخش عمده‌ای از زندگی روزمره ما به تعامل با انواع رسانه‌ها اختصاص دارد.

یکی از دلایل اهمیت این سواد، مقابله با اخبار جعلی و اطلاعات غیرقابل اعتماد است. این مهارت به کودکان کمک می‌کند تا از میان حجم زیاد اطلاعاتی که از رسانه‌ها دریافت می‌کنند، اخبار صحیح را از نادرست تشخیص دهند و در برابر آسیب‌های ناشی از اطلاعات غلط محافظت شوند. با داشتن سواد رسانه‌ای، کودکان می‌توانند بر افکار خود کنترل داشته باشند و با آگاهی لازم، شرایط را مدیریت کنند.

توسعه تفکر انتقادی نیز یکی دیگر از جنبه‌های مهم سواد رسانه‌ای است. این نوع تفکر به کودکان کمک می‌کند تا درباره آنچه باید باور کنند یا انجام دهند، منطقی فکر کنند و تصمیم‌گیری کنند.

توانایی تشخیص اخبار جعلی نیز مستلزم آموزش تفکر انتقادی در مورد رسانه‌هاست. این آموزش به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا اطلاعاتی را که با آن‌ها مواجه می‌شوند، تجزیه و تحلیل و ارزیابی کنند. توانایی پرسشگری، جستجوی اطلاعات لازم، جمع‌بندی و ارائه استدلال منطقی، از جمله مهارت‌هایی هستند که در نتیجه این آموزش به‌دست می‌آید.

کودکان هر روز با منابع مختلف اطلاعاتی مواجه می‌شوند و باید از سنین پایین با استفاده آگاهانه از رسانه‌ها آشنا شوند. این آموزش به فرزندان کمک می‌کند تا محتوای خاص را به‌طور صحیح ارزیابی و پردازش کنند. سواد رسانه‌ای به آن‌ها این امکان را می‌دهد که از میان انتخاب‌های متنوع رسانه‌ای، اطلاعاتی را که از نظر علاقه و سودمندی جذاب است، انتخاب کنند. بنابراین، مصرف رسانه به‌طور تصادفی نیست و فرزندان آن را به‌طور فعال انتخاب می‌کنند.

 روش‌های آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان و نوجوانان

یکی از روش‌های مؤثر در آموزش سواد رسانه‌ای، تشویق به گفتگو است. با شنونده خوب بودن و صحبت کردن با فرزندان، می‌توانیم آن‌ها را ترغیب کنیم تا منابع اطلاعاتی را زیر سؤال ببرند و دیدگاه‌های مختلف را قبل از اظهارنظر در نظر بگیرند.

آموزش ارزیابی منابع نیز روش دیگری است. در این راستا، تشویق به استفاده صحیح از اطلاعات، توانایی تشخیص اطلاعات درست از نادرست، و آگاهی از فراوانی اطلاعات آنلاین اهمیت زیادی دارد. همچنین، باید به کودکان آموزش دهیم چگونه منابع معتبر را شناسایی کرده و اطلاعات واقعی را از غلط تشخیص دهند. این آموزش‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا از رسانه‌ها به‌صورت ایمن و معقول استفاده کنند.

آموزش باید از سنین پایین آغاز شود. والدین باید به فرزندان خود کمک کنند تا راه خود را پیدا کنند و از آن‌ها در برابر خطرات خاص محافظت کنند.

برای اجرای مؤثر سواد رسانه‌ای در میان کودکان و نوجوانان، همکاری بین اقشار مختلف جامعه، از جمله والدین، معلمان و رسانه‌ها، ضروری است. باید به فرزندان‌مان بیاموزیم که استفاده نادرست از رسانه‌ها می‌تواند آسیب‌زا باشد و همچنین مدیریت زمان استفاده از آن‌ها را به آن‌ها آموزش دهیم.

 چه محتوایی برای فرزند ما مناسب است؟

ضروری است که تأثیرات منفی برخی رسانه‌های غیراخلاقی را برای فرزندان‌مان توضیح دهیم و به محدودیت‌های سنی توجه کنیم. والدین باید با رویکرد مقتدرانه نظارت بر فرزندان خود را انجام دهند و همزمان با پیشرفت علم و فناوری، خود را با آن‌ها همگام کنند.

آمارها نشان می‌دهند که در سه سال اخیر، کودکان ۸ تا ۱۲ ساله به‌طور میانگین روزانه ۵/۵ ساعت و نوجوانان ۱۳ تا ۱۸ ساله ۸/۵ ساعت از وقت آزاد خود را صرف استفاده از اینترنت می‌کنند.

مزایای استفاده از رسانه‌ها برای کودکان و نوجوانان

رسانه‌ها می‌توانند منبع مفیدی برای اطلاعات باشند. آن‌ها به ما امکان می‌دهند تا اطلاعات و نظریات جدیدی را به‌دست آوریم و آگاهی‌مان را درباره حوادث و اخبار روز افزایش دهیم. رسانه‌ها همچنین به ایجاد ارتباط و دوستی‌های جدید و همکاری در پروژه‌های مختلف کمک می‌کنند و ارتباطات خانوادگی را در سطح جهانی تسهیل می‌نمایند. علاوه بر این، آن‌ها اطلاعات پزشکی و بهداشتی را نیز به ما ارائه می‌دهند.

 معایب استفاده از رسانه‌ها برای کودکان و نوجوانان

با این حال، استفاده بیش از حد از رسانه‌ها معایبی نیز دارد. از جمله این معایب می‌توان به دیر خوابیدن، خواب ناکافی و کاهش فعالیت بدنی اشاره کرد که می‌تواند منجر به اضافه وزن شود. همچنین، عدم انجام تکالیف مدرسه و به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی و خصوصی از دیگر مشکلات است. کلاهبرداری و شایعه‌پراکنی نیز در فضای آنلاین رایج است. به‌علاوه، ارتباطات خانوادگی کاهش می‌یابد و کودکان و نوجوانان ممکن است از دنیای واقعی دور شوند که این امر می‌تواند به افزایش افسردگی و مسائل رفتاری و خشونت منجر شود.

 آموزش حریم خصوصی به کودکان

آموزش به کودکان درباره حریم خصوصی و خطرات مرتبط با به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی و تعامل با غریبه‌ها ضروری است. باید آن‌ها را تشویق کنیم که رفتار مسئولانه‌ای داشته باشند و راهنمایی‌های لازم را برای حفاظت از حریم خصوصی خود دریافت کنند.