فرسایش؛ خطری که امنیت غذایی نسل های آینده را تهدید می کند
شاید برای بسیاری از ما، خاک ماده چندان مهمی نباشد چراکه در همه جا به فراوانی یافت می شود و همیشه در دسترس است اما اگر گفته شود که از قریب به 15000 میلیون هکتار اراضی کره زمین، تنها 22 درصد آن قابلیت تولید غذا برای تداوم حیات بشر را دارند، قضیه فرق خواهد کرد.
به گزارش خبرنگار گروه دانش خبرگزاری دانا (دانا خبر)، البته اهمیت این منابع حاصلخیز، وقتی بهتر درک می شود که بدانیم جمعیت روی کره زمین پیوسته و با تصاعد هندسی در حال افزایش است، اما وسعت مزارع و خاک های حاصلخیز نه تنها ثابت نیست، بلکه به واسطه اقدامات نابخردانه و طمع ورزانه بشر، رو به کاهش است.
اگر از مصادیق شناخته شده تخریب اراضی کشاورزی همچون تغییر کاربری اراضی، آلودگی خاک ها به آلاینده های صنعتی، شور شدن خاک ها و... که مستقیما به دست انسان ها به وقوع می پیوندند، صرف نظر کنیم، یک عامل کمترشناخته شده اما بسیار خطرناک، پدیده «فرسایش خاک» یا «erosion» است که در وقوع آن، هم عوامل انسانی نقش دارد و هم عوامل طبیعی.
از جمله مهمترین پیامدهای فرسایش خاک که هزینه های سنگین اقتصادی و عمرانی و حتی عوارض جانی به همراه دارد، می توان به این موارد اشاره کرد: کاهش حاصلخیزی خاک های کشاورزی، عدم امکان احیای اراضی کشاورزی فرسایش یافته، کاهش پوشش های جنگلی و افزایش امکان وقوع سیلاب ها، پرشدن مخازن سدها به وسیله مواد رسوبی، آلودگی منابع آب شرب در اثر ورود کود و سم همراه با مواد رسوبی به داخل آن و...
نرخ فرسایش در ایران 3 تا 5 برابر متوسط کشورهای آسیایی است
بنابر برخی گزارش ها میزان فرسایش خاک ها در ایران بالغ بر 15 تن در هکتار در سال و سه تا پنج برابر متوسط کشورهاي آسيايي است. همچنين فرسايش خاک در جنگل‌هاي شمال 10 برابر استاندارد جهاني است.
این در حالی است که بر طبق پژوهش های صورت گرفته، مدت زمان لازم برای تشکیل یک سانتی متر مکعب خاک در اقلیمی مشابه اقلیم کشور ما چیزی در حدود 500 سال است.
علاوه بر این، برآوردهای صورت گرفته نشان می دهد، سالانه حدود ۳۰ درصد از ظرفیت ذخیره سازی آب در سدهای بزرگ مخزنی کشور توسط رسوب از بین می‌رود و این برای کشوری چون ایران که بحران کم آبی دست و پنجه نرم می کند، فاجعه ای بزرگ است.
جایگاه قدسی خاک، نزد کاربران آن شناخته شده نیست
محمدحسن مسیح آبادی عضو هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب در این زمینه معتقد است که دلایلی چون عدم درک و شناخت صحیح از خاک، فقدان آموزش لازم به کاربران اراضی، فراوان و بی اهمیت جلوه کردن خاک و مدیریت غیر فنی خاک از جمله عواملی است که افزایش لجام گسیخته فرسایش خاک در ایران را به دنبال داشته است.
او همچنین تلاش برای بازگرداندن جایگاه قدسی خاک نزد کاربران و ذینفعان و مهمتر از آن مدیران مسائل خاک کشور، شناساندن اهمیت و جایگاه خاک در تولید کشاورزی و محیط زیست، مطالعات جامع و نظارت شده برای برآورد صحیح از نوع و مقدار فرسایش خاک و اولویت بندی و مدیریت متناسب اراضی، آموزش کاربران و ذیفعان و بهره برداران از خاک و نیز استفاده از اطلاعات و داده های مطالعات خاکشناسی موجود برای برنامه ریزی و تصمیم سازی در کشور را از راهکارهای اساسی برای مقابله با این پدیده ویرانگر می داند.
