بسیاری از روش‌های تربیتی که به نظرمان طبیعی می‌رسند، در واقع آسیب‌زا هستند. در اینجا با ۵ اشتباه رایج آشنا می‌شوید که ترک آنها می‌تواند رابطه شما با فرزندتان را بهبود ببخشد و آینده بهتری برای او بسازد.
به گزارش پایگاه خبری دانا، تربیت کودک یکی از چالش‌برانگیزترین و در عین حال زیباترین مسئولیت‌های زندگی است. بسیاری از والدین، با نیت خالص اما گاهی با روش‌های نادرست، مرتکب اشتباهاتی می‌شوند که می‌تواند اثرات بلندمدتی بر شخصیت و روان کودک بگذارد.
در اینجا ۵ اشتباه رایج در تربیت کودک که بهتر است هر چه زودتر آنها را ترک کنید، آورده شده است:
۱. بیش‌ازحد کنترل کردن
این والدین که به "هلیکوپتری" معروفند، بر هر حرکت کودک نظارت دارند و دائماً در حال دستور دادن، اصلاح کردن و مدیریت جزئیات زندگی او هستند.
- چرا اشتباه است: این کار باعث می‌شود کودک:
- اعتمادبه‌نفس پایینی پیدا کند، چون هیچ‌گاه فرصت تصمیم‌گیری مستقل را ندارد.
- توانایی حل مسئله در او رشد نمی‌کند.
- همیشه منتظر می‌ماند تا دیگری برایش راه‌حل ارائه دهد.
- دچار اضطراب و استرس می‌شود.
- راه حل جایگزین: به جای کنترل، راهنمایی کنید. به او حق انتخاب بدهید (حتی اگر کوچک باشد). اجازه دهید اشتباهات بی‌خطر را تجربه کند و از پیامدهای طبیعی آن درس بگیرد. مثلاً اگر اسباب‌بازی‌هایش را جمع نمی‌کند، به جای داد زدن، اجازه دهید فردا آنها را در دسترس نداشته باشد.
۲. تنبیه و پاداش مداوم
این سیستم "اگر این کار را بکنی، آن پاداش را می‌گیری" یا "اگر آن کار را نکنی، تنبیه می‌شوی" ممکن است در کوتاه‌مدت جواب دهد، اما در بلندمدت اثر مطلوبی ندارد.
- چرا اشتباه است: کودک یاد می‌گیرد که:
- رفتار خوب فقط برای گرفتن پاداش یا اجتناب از تنبیه است، نه به خاطر درستی ذاتی آن کار.
- انگیزه درونی برای انجام کارهای خوب در او شکل نمی‌گیرد.
- می‌آموزد که چگونه دستورها را دور بزند و فریب دهد.
- راه حل جایگزین: به جای پاداش مادی، از تشویق کلامی و توصیفی استفاده کنید. مثلاً به جای "اگر غذات رو بخوری بستنی می‌گیری" بگویید: "آفرین که غذات رو خوردی، حالا قوی‌تر می‌شی و می‌تونی بهتر بازی کنی". درباره علت و معلول و پیامدهای طبیعی رفتارها با او صحبت کنید.
۳. نادیده گرفتن یا سرکوب احساسات
جملاتی مانند "گریه نکن"، "این که چیزی نیست"، "بچه بزرگ‌ها گریه نمی‌کنه" یا "بی‌خود ناراحت نشو".
- چرا اشتباه است: با این کار به کودک می‌آموزید که:
- احساساتش اشتباه و نامهم هستند.
- او را درک نمی‌کنید و تنهاست.
- راه درست برخورد با احساسات، انکار و سرکوب آن‌هاست که می‌تواند منجر به مشکلات عاطفی در بزرگسالی شود.
- راه حل جایگزین: همدلی کنید. احساساتش را نام ببرید و تأییدشان کنید. بگویید: "می‌بینم که خیلی عصبانی هستی چون باید اسباب‌بازی‌ها رو جمع کنی"، "میدونم که ناراحتی چون مجبوری از مهمونی بریم. سخت هست". این کار به کودک می‌آموزد که احساساتش را بشناسد و به شیوه‌ای سالم مدیریت کند.
۴. مقایسه کردن
مقایسه کودک با خواهر/برادر، دوست یا اقوام ("ببین او چقدر مرتبه"، "چرا مثل خواهرت نیستی؟").
- چرا اشتباه است:
- حسادت و کینه بین فرزندان یا نسبت به دیگران ایجاد می‌کند.
- به اعتمادبه‌نفس کودک آسیب جدی می‌زند و او را باور می‌کند که "به اندازه کافی خوب نیست".
- هویت مستقل کودک را نادیده می‌گیرد و باعث می‌شود او برای جلب محبت شما، دائماً در حال رقابت با دیگران باشد.
- راه حل جایگزین: بر استعدادها و پیشرفت‌های فردی خود کودک تمرکز کنید. او را با "دیروز خودش" مقایسه کنید. بگویید: "آفرین که امروز بهتر از دیروز تونستی تکلیفت رو بنویسی" و به جای تأکید بر نقاط ضعف، بر نقاط قوتش تمرکز کنید.
۵. عدم ثبات در قوانین و پیامدها
امروز یک رفتار را نادیده می‌گیرید و فردا برای همان رفتار شدیداً عکس‌العمل نشان می‌دهید. یا بین والدین در اجرای قوانین اختلاف وجود دارد.
- چرا اشتباه است: کودک در یک فضای مبهم و غیرقابل پیش‌بینی بزرگ می‌شود.
- او نمی‌آموزد که مرزهای واقعی کجاست.
- دائماً در حال "آزمایش" حد و مرزهاست تا ببیند این بار چه واکنشی دریافت می‌کند.
- این کار باعث سردرگمی و ایجاد اضطراب در کودک می‌شود.
- راه حل جایگزین: قوانین واضح، ساده و ثابتی در خانه وضع کنید. با همسرتان هماهنگ باشید و در اجرای آنها ثبات قدم داشته باشید. حتی اگر کودک واکنش نشان داد، به قوانین پایبند باشید. ثبات به کودک احساس امنیت می‌دهد.
سخن پایانی:
به یاد داشته باشید که هیچ والدی کامل نیست. هدف، "تربیت بی‌عیب و نقص" نیست، بلکه "تربیت با آگاهی و تلاش" است. خودتان را ببخشید، از اشتباهات درس بگیرید و همیشه سعی کنید ارتباطی عمیق و مبتنی بر عشق و احترام با فرزندتان بسازید. این ارتباط، پایه‌ای است که همه اصول تربیتی بر روی آن استوار می‌شود.
